Wat vooraf ging: als reactie op de passieve houding van de politiek verantwoordelijken slaan verschillende ngo’s in 2017 de handen in elkaar om een menselijk antwoord te bieden op de behoeften van de dakloze migranten in Brussel. In een veilige ruimte in de Frontispicestraat kunnen mannen, vrouwen en kinderen terecht voor verschillende diensten: medische en psychologische zorg, juridisch advies, maatschappelijke hulp, het opsporen van familie, kledijdistributie en begeleiding naar nachtopvang. Dit is het begin van een unieke en onmisbare samenwerking.

Dankzij een financiering van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest verhuist de Humanitaire Hub in januari 2018 van de Frontispicestraat naar een grote ruimte van AXA aan het Noordstation. Een coördinator en een culturele bemiddelaar worden aangeworven. Twee jaar later trekt de Humanitaire Hub naar zijn huidige locatie in de Havenlaan. De aanpak wordt nog professioneler. Zo wordt er een aparte ruimte voorzien voor migrantenvrouwen.

Lorenzo Durante Viola, coördinator van de Humanitaire Hub: “De behoeften en diensten van de Hub zijn erg geëvolueerd dankzij de expertise die we sinds 2017 hebben opgebouwd. Onze aanpak werd  beter aangepast aan noden en kwetsbaarheden van de begunstigden. We willen deze mensen een waardige opvang bieden, en bovenal een plek waar ze zich veilig voelen.”

Door de COVID-19-pandemie paste de Humanitaire Hub zijn organisatie opnieuw aan. Zo is er nu een dagcentrum met voedselbedeling van het Rode Kruis België. De dakloze migranten moeten dus niet meer naar het Maximiliaanpark voor een maaltijd. Deze worden nu ter plaatse geleverd door organisaties en burgerinitiatieven (Cuistots Solidaires, Serve The City, Vriendschap Zonder Grenzen, Belgium Kitchen, Union Help, Meriem’s Kitchen en Ismael’s Kitchen).

In het dagcentrum kunnen de mensen ook even rusten, een douche nemen, hun spullen in een kluisje achterlaten, hun hart luchten en een aangepaste heroriëntatie krijgen.

Lorenzo Durante Viola, coördinator van de Humanitaire Hub: “Sinds de oprichting van de Hub hebben alle crisissen een impact gehad op ons werk en onze activiteiten. De recente verzadiging van het Fedasil-netwerk voor de opvang van asielzoekers legde extra druk op de activiteiten van de Hub. In de periode juni-augustus 2022 deelden we dagelijks 200 maaltijden meer uit dan in januari. Toen stond de teller al op 750.”

Honderden vrijwilligers rond een kerngroep van ngo’s

Vandaag bestaat het consortium van de Hub uit Dokters van de Wereld, Artsen zonder Grenzen, het Rode Kruis België, SOS Jeunes-Quartier Libre AMO en het Burgerplatform BxlRefugees.

Talrijke openbare en privéorganisaties mobiliseren zich rond dit consortium. Zonder hun indrukwekkende betrokkenheid zou de Hub nooit kunnen werken. In totaal zetten 50 vrijwilligers en 60 medewerkers zich elke dag in om de Hub draaiende te houden.

De Hub in cijfers (januari-augustus 2022):

• 12.320 aanmeldingen/maand in het dagcentrum
• 1000 uitgedeelde maaltijden/dag
• 850 douchebeurten/maand
• 2150 raadplegingen/maand bij de gespecialiseerde diensten: distributie van kleren, medische en psychologische consulten, herstel van familiebanden, consulten voor dames via het onthaal van Sister’s House en begeleiding van NBMV’s
• 261 nieuwe NBMV’s ontmoet

Wij vragen:

• Een passend antwoord: De Hub wil ook onthaal- en oriëntatiemechanismen voor alle daklozen ontwikkelen. Deze moeten rekening houden met de specifieke behoeften van de transitmigranten in België. De oprichting van een adequaat associatief opvangnet en de sensibilisering van de overheid aangaande de basisbehoeften van deze mensen moeten dit mogelijk maken. Dit antwoord moet tot slot in alle Belgische onthaalstructuren geïntegreerd worden.
• De noodfase voorbij: Vijf jaar na de opening stellen we helaas vast dat de daklozen een integraal deel uitmaken van de realiteit in Brussel. We moeten die noodfase dringend achter ons laten, zodat we van de opvang en begeleiding van deze mensen een structurele pijler van het Brusselse en Belgische opvangbeleid kunnen maken. De problemen van de begunstigden van de Hub situeren zich op het snijvlak van verschillende bevoegdheidsniveaus (federaal, regionaal, communautair, gemeentelijk), wat een alomvattend antwoord in de weg staat.
• Overleg: De partners van de Hub zijn verbaasd over het gebrek aan overleg tussen de verschillende overheidsinstanties aangaande de migranten, onder wie ook NBMV’s (niet-begeleide minderjarige vluchtelingen).
• Voortbestaan: De partners van de Hub willen dat de Humanitaire Hub permanent blijft voortbestaan. Daarom is een financiële zekerheid en een aangepaste infrastructuur nodig om op een kwaliteitsvolle manier aan de opvang- en begeleidingsbehoeften van de begunstigden te beantwoorden.

“Veel van de vroegere open kampen werden vervangen door gesloten kampen. Hierdoor lijkt het kamp door de omheining en een gelimiteerde bewegingsvrijheid op dat van een gevangenis.” Vertelt Elli Xenou, our Advocacy Officer voor Dokters van de Wereld vanuit Griekenland. “Maar dat is niet alles:  de chemische toiletten zijn in erbarmelijke staat, de elektriciteit valt dagelijks uit waardoor mensen zonder verwarming zitten, en nu, tijdens de winter, worden de bewoners blootgesteld aan de ijzige kou en wind omdat het kamp vlakbij de zee ligt.”

In die omstandigheden verlenen de teams van Dokters van de Wereld medische hulp.  Elke maand komen gemiddeld 530 kampbewoners bij ons langs met gezondheidsproblemen.  Onze teams verlenen zowel primaire zorg maar ook gynaecologische en pediatrische zorg.  Een derde van de bewoners is immers minderjarig en Dokters van de Wereld is de enige humanitaire organisatie die de jongsten in het kamp medisch opvolgt.  “We krijgen ook steeds vaker minderjarigen over de vloer die buiten het kamp leven maar naar ons komen omdat ze systematisch de toegang worden geweigerd in de Griekse hospitalen.”

In 2021 verleenden onze teams in totaal medische zorg aan 6.393 kampbewoners en voerden we meer dan 11.000 consultaties uit. Bijna de helft daarvan gebeurde bij kinderen

“Meer dan 60% van de kampbewoners zijn mensen uit Afghanistan.  Op de vlucht voor de taliban en onderdrukking van vrouwen en kinderen trokken ze weg uit hun land.  Het feit dat wij deze mensen nu in deze omstandigheden laten verkommeren in Europa, is niet minder dan schandalig”, besluit Michel genet, Algemeen Directeur bij Dokters van de Wereld.  

Ik doe een gift

Betreffende: dringende interventie ten gunste van de rechtsstaat.
 
Geachte premier en vicepremiers,
 
Op 19 januari veroordeelde de rechtbank van eerste aanleg jullie federale regering tot het naleven van de wet. De rechtbank eist van de regering dat zij alle asielzoekers onderdak moet verschaffen. Ook moet zij een eind maken aan de situatie waarbij er in hartje winter “geen noodopvang door de Belgische Staat wordt verstrekt [...] waardoor [asielzoekers] soms meerdere nachten na elkaar op straat komen te staan".

De rechter geeft jullie hiermee de duidelijke opdracht dat het “aan u is om voor passende structuren te zorgen die de fluctuaties van het aantal aanvragers het hoofd  bieden. Deze fluctuaties zijn, in die zin, geen uitzonderlijke gevallen zijn en ook steeds zullen terugkeren".

De rechtbank herinnert eraan - en het is triest dat dit moest gebeuren - dat “toegang tot opvang tot doel heeft de menselijke waardigheid te garanderen” en dat “iedereen die een verzoek om internationale bescherming wil indienen dit daadwerkelijk moet kunnen doen, zonder onnodige vertraging. Iedereen heeft het recht op een opvang die hen een waardig leven kan garanderen".
De rechter voegde eraan toe dat “het met feiten bewezen is dat personen wiens verzoek om internationale bescherming werd verhinderd meermaals de nacht buiten hebben doorgebracht. Dat terwijl de temperaturen onder het vriespunt doken en zij geen enkele zorg of aandacht kregen van de bevoegde autoriteiten.”

Wij zijn dan ook met stomheid geslagen toen we hoorden dat jullie regering vijf dagen na dit vonnis nog steeds niet aan haar verplichtingen voldoet, ondanks de boetes die uit de staatskas worden gehaald. Afgelopen dagen constateerden wij dat er ter plekke opnieuw mensen hulp en opvang wordt geweigerd.

En het ergste van alles is dat de staatssecretaris voor Asiel heeft verklaard dat hij asielzoekers, die reeds in andere lidstaten om asiel hebben gevraagd, niet langer wil opvangen. Hij wil hen voor een onbepaalde tijd op een wachtlijst plaatsen. Dit is volstrekt illegaal en in strijd met de Europese richtlijnen. Het Hof van Justitie van de Europese Unie bevestigt dat het recht op opvang van toepassing is gedurende de hele aanvraagprocedure van de Dulbinverordening, tot aan de definitieve overdracht.
 
De verklaringen van de staatssecretaris stroken dus niet met de uitspraak van de Brusselse rechtbank van eerste aanleg.
 
Wij verzoeken jullie dus nogmaals dat geen enkele asielzoeker nog zonder onderdak komt te zitten, zoals het vonnis van 19 januari 2022 jullie heeft opgelegd.

Wij vragen u allen, zowel de premier als de vicepremiers, om er  in alle ernst voor te zorgen dat de beginselen van onze rechtsstaat worden gerespecteerd. Wanneer de Belgische rechterlijke macht de Belgische uitvoerende macht veroordeelt voor een wet die door een Belgische wetgever is aangenomen, moet dit vonnis ook worden nageleefd en uitgevoerd. Zoals het hoort.


Lijst ondertekenaars 

Dokters van de Wereld 
OBFG
CIRÉ
Vluchtelingenwerk Vlaanderen
Liga voor de Rechten van de Mens
ADDE
SAAMO

Volgens de beslissing van het Hof is de Belgische Staat haar internationale verplichtingen niet nagekomen. "In casu hebben de Dienst vreemdelingenzaken en Fedasil zich zo georganiseerd dat slechts het aantal personen dat overeenkomt met het aantal beschikbare plaatsen toegang kreeg  (...) Deze handelwijze wekt de volledig foute indruk dat het recht op opvang van personen die om internationale bescherming verzoeken, wordt gerespecteerd, terwijl in werkelijkheid een onbepaald aantal personen eenvoudigweg de toegang wordt ontzegd tot de autoriteit die bevoegd is om hun verzoek om internationale bescherming in te dienen." 

Het Hof verwerpt de aangevoerde externe omstandigheden die de verzadiging moeten legitimeren: de overstromingen dateren van juli en de pandemie duurt nu al twee jaar: men kan zich dus niet meer beroepen op verrassing of tijdgebrek.  Schommelingen in het aantal personen dat bescherming zoekt zijn daarenboven inherent aan migratie. Het is dus aan de Belgische Staat om te zorgen voor passende structuren om het hoofd te bieden aan fluctuaties van het aantal aanvragen.

Het Hof herinnert ons er tevens op vernietigende wijze aan dat, gelet op de verzadiging van het opvangnetwerk, de staat een resultaatsverplichting heeft. Indien zij niet in staat is een opvangplaats te bieden, moet zij andere middelen vinden om in de basisnoden van de mensen te voorzien. Zij kan niet vrijblijvend naar oplossingen zoeken: zij moet ze vinden! 

Ten slotte wijst het Hof erop dat, zoals wij al jaren zeggen, het opvangnetwerk constant verzadigd is, waardoor Fedasil haar wettelijke opdracht en internationale verplichtingen verzaakt.

De organisaties geven aan dat de situatie in het aankomstcentrum van Het Klein Kasteeltje zeer precair blijft. Het aantal verzoeken om bescherming neemt niet af, en er wordt geen structurele oplossing voorgesteld. Gevreesd wordt dat in de nabije toekomst opnieuw mensen worden belet asiel aan te vragen en  hun opvang wordt geweigerd. Gezien deze kritieke context en de verontrustende signalen die wij ontvangen, is deze beslissing van de rechtbank van eerste aanleg een sterk signaal.

Wij hopen dat de Staat en Fedasil de ernst van de situatie inzien en eindelijk hun verplichting nakomen om de fundamentele rechten van asielzoekers te eerbiedigen.

Ondertekenaars:

• Médecins du Monde / Dokters van de Wereld
• CIRÉ
• Vluchtelingenwerk Vlaanderen
• Samenlevingsopbouw
• NANSEN asbl
• Avocats.be – Ordre des Barreaux francophones et germanophones
• Médecins sans frontières Belgique / Artsen zonder grenzen België)
• Ligue des droits humains
• ADDE (Association pour le droit des étrangers)
• Plateforme Citoyenne BelRefugees Burgerplatform