Focus op de herstelopvang in Antwerpen

In maart 2020 was de Herstelopvang een feit : met een erg beperkt team bood Dokters van de Wereld in samenwerking met Stad Antwerpen en andere partners een oplossing voor dakloze mensen die omwille van hun medische problematieken nood hadden aan een 24-uursopvang. Het was een primeur in het Antwerpse. Vandaag, meer dan een jaar later, zijn we er nog steeds voor deze kwetsbare groep van de samenleving. Op een jaar tijd veranderde er veel: de Herstelopvang kreeg een nieuw onderkomen, het team verdubbelde in aantal en er kwam een quarantaine-en isolatieopvang bij. “Waar we het voorbije jaar het hardst aan gewerkt hebben?” zegt An, arts in het project “Aan de doorstroommogelijkheden. Iemand een fysiek en medisch herstel aanbieden is relatief gemakkelijk, maar het is de zoektocht naar doorstroomplek die complexer is. Door dakloze mensen een rustpunt aan te bieden, krijgen ze ruimte in hun hoofd om bijvoorbeeld aan hun herstel te werken, een netwerk op te bouwen en op zoek te gaan naar een verblijfplek. We zorgen er ook voor dat elke bewoner toegang krijgt tot een vaste huisarts.”

Weer op de rails 

Edward kwam twee dagen geleden aan in de Herstelopvang, tijdens het ontbijt vertelt hij zijn verhaal. ‘Toen ik jong was, kreeg ik de kans om de wereld te zien. Ik werkte als matroos en voer mee naar alle uithoeken van de wereld. Tot ik verliefd werd en mijn hart volgde naar België. Ik vond werk op een scheepswerf en kreeg de Belgische nationaliteit. Mijn vrouw en ik kregen een zoon. Hoewel we even later uit elkaar gingen, zijn we vandaag nog altijd vrienden. Mijn leven was dus goed. Maar op een bepaald moment brak ik mijn ruggengraat. Na een lange hospitalisatie en revalidatie mocht ik terug naar huis. De scheepswerf was ondertussen gesloten, waardoor ik geen werk meer had. En toen liep het mis. Ik begon te drinken, gebruikte drugs, verloor mijn appartement en belandde op straat. Tijdens de nachten kon ik terecht in een opvangcentrum. Dat was een goede tussenoplossing maar toch had mijn lichaam een plek nodig om te kunnen recupereren. Zo kwam ik hier terecht in de Herstelopvang. Hier kunnen verblijven geeft me gemoedsrust. Een gemoedsrust die ervoor zorgt dat ik me kan concentreren op wat ik binnenkort wil bereiken. De stress op straat verhindert je om weer op de rails te komen.’

Ronald belandde in de Herstelopvang nadat hij met spoed werd geopereerd voor een hartinfarct die hij kreeg in de nachtopvang voor daklozen: ‘Hier in de Herstelopvang kan ik op krachten komen, want ik moet alles van nul opbouwen. Hoe ik dat infarct gekregen heb? Van het goede leven denk ik. Ik heb te veel gefeest en te veel pateekes gegeten in mijn leven; dat zorgde ervoor dat alles is dicht geslipt. Het nachtopvangcentrum is goed en noodzakelijk, maar niet genoeg als je zoals ik net een hartaanval hebt gehad. Van halftien ’s morgens tot halfacht ’s avonds kan ik er niet terecht. Tussen die uren op straat ronddolen is te lang in mijn toestand. 
Ik ben nog maar vijf maanden dakloos. Het is misgelopen met de vrouw met wie ik mijn leven deelde. Mijn leven was voordien heel goed, nu ligt alles op zijn gat. Je hebt twee keuzes in je leven: ofwel laat je je gaan, ofwel vecht je. En ik ben een vechtbeest.’ 

Van betekenis zijn in eigen land

‘Dat dakloze mensen voor ze hier terechtkwamen ook een gewoon leven hadden, wordt vaak vergeten, vertelt permanentieverantwoordelijke Matthias. ‘Geloof me, echt iedereen kan op straat belanden. Als permanentieverantwoordelijke ben ik vaak het eerste contact als mensen wakker worden: ik voorzie ontbijt, ruim op, ontsmet de verdiepingen, bel sociale instanties en sta klaar voor een babbeltje. Ik vind het fijn een job te kunnen doen die op kleine schaal een impact heeft op mensen. De voldoening die je van deze doelgroep krijgt, is ongelooflijk. Het duurt altijd even voor mensen zich openstellen, je moet dus goed tussen de lijntjes van hun verhaal lezen. Reageert er iemand heftig? Dan is de kans groot dat er iets anders achter die reactie zit. Hoewel er soms uiteraard meningsverschillen zijn onder de bewoners, is het mooi om te zien dat ze vaak ook troost en begrip bij elkaar vinden. Het is bijzonder te zien hoe de mensen hier opnieuw de kracht vinden om opnieuw de wereld in te trekken. Vroeger droomde ik ervan voor een ngo in het buitenland te werken, maar die drang heb ik nu niet meer. Ik besef dat ik ook hier in België kan helpen en van betekenis kan zijn.’

Veilig nest

Jessica verblijft sinds een operatie in de Herstelopvang en vindt het belangrijk dat mensen weten wat er in de wereld gebeurt en dat er organisaties zoals Dokters van de Wereld bestaan. 

Voor haar is de opvang een veilig nest, maar ook hier zijn paniekaanvallen nooit ver weg. ‘Ik draag een verleden van partnergeweld met mij mee. Zesenhalf jaar geleden duwde mijn ex-vriend me van zestien meter hoogte naar beneden. Mijn twee armen en mijn voet waren verbrijzeld en moesten meerdere keren geopereerd worden. Nu net nog heb ik een operatie in een ziekenhuis achter de rug. Voor ik naar de Herstelopvang kwam, verbleef ik in een opvang voor vrouw & gezin en hoewel ik daar erg goed werd opgevangen, had ik er voortdurend paniekaanvallen. Ik hoorde de stem van mijn ex opnieuw en opnieuw. Het leek of hij schreeuwde dat hij me ging vermoorden. Als ik veel mensen zie, raak ik opnieuw in paniek. Daarom is het goed dat ik nu hier verblijf, in een omgeving waar ik medisch word opgevolgd. Ik krijg medicatie en kan praten met de andere bewoners. Hier voel ik me veilig.’

‘Volledig vertrouwen krijgen is niet evident. Mensen die extreem veel meegemaakt hebben op straat zijn alle vertrouwen in de mensheid kwijt. En dat maakt mijn job uitdagend, want net dat vertrouwen is nodig om op een goede manier aan zorgverlening te doen’, vertelt Marc. ‘Toen ik met pensioen ging, miste ik activiteit. Ik solliciteerde daarom als vrijwilliger bij Dokters van de Wereld, een organisatie die mij altijd aangesproken heeft. Iets kunnen betekenen voor de kwetsbaren van onze maatschappij geeft mij immens veel voldoening. Zondagen zijn mijn favoriete dagen hier. Dan bakken we eitjes en is er ruimte voor een extraatje. Het respect dat ik terugkrijg gaat al mijn verwachtingen te boven. Ik doe bijna alle dagen overuren, maar dat doe ik met heel mijn hart.’

De mens achter het probleem zien

Verpleegkundige Berten was er vanaf dag één bij toen de Herstelopvang opgericht werd in maart vorig jaar. ‘In een jaar tijd heb ik enorm veel geleerd. Het was echt een plezier om de Herstelopvang te zien groeien. Het is nog altijd hard werken, maar dan wel op een meer gestructureerde manier. Er is maar één dakloze teruggekomen nadat hij was vertrokken. Een oude man die na een hele winter terug op straat weer zo verzwakt was dat hij terug moest komen om te recupereren. Maar voor de rest toont de Herstelopvang de kracht en weerbaarheid van de bewoners zelf: wij bieden hen een veilige context, maar het zijn uiteindelijk de bewoners zelf die vanuit hun kracht en weerwaarheid opnieuw bouwen aan een nieuw toekomstperspectief. Samen bouwen we ook aan een vertrouwensherstel in de geneeskunde, waardoor de drempels om een arts te raadplegen verdwijnen. De bewoners hier zijn niet passief, maar nemen zelf het woord en ondernemen actie. Wat ik heb geleerd is dat het over een erg slimme, creatieve doelgroep gaat. Het zijn vaak mensen die gewoon pech hebben gehad en zo tijdelijk in een negatieve spiraal zijn beland. 
Dakloze mensen benaderen met respect en menselijkheid heeft me het dichtst bij hen gebracht. Zolang je de mens achter het probleem ziet, kan je heel ver komen.’