“Naakt in de rivier geduwd en geslagen terwijl de politie spullen in brand steekt”: wangedrag tegenover vluchtelingen aan de Kroatisch-Bosnische grens

Na vijf jaar mentale hulpverlening voor vluchtelingen aan de grens van Kroatië en Bosnië, maakt Dokters van de Wereld een zwarte eindbalans op:  “Onder het mom van efficiënt grensbeleid laat Europa oogluikend toe dat kinderen, vrouwen en mannen levenslang worden getraumatiseerd.  En met het nieuwe migratiepact dreigt de situatie nog verder te verslechteren.” 

Dokters van de Wereld was vanaf 2019 tot 2024 verantwoordelijk voor de mentale hulpverlening van  vluchtelingen en migranten die tijdelijk verblijven in kampen in Sarajevo en aan de grens van Bosnië-Herzegovina, om vervolgens in de meeste gevallen via Kroatië verder te reizen naar Europa. 

Het is op die grensovertocht tussen Bosnië en Kroatië dat het morele kompas en mensenrechten al vele jaren zoek zijn:  “Mannen, kinderen en vrouwen worden naakt gestript en in ijskoud  water geduwd, tanden en voeten worden gebroken,  kledij en bezittingen worden afgepakt of in brand gestoken, zwangere vrouwen  worden geslagen.”

Elke dag behandelden onze psychologen in en buiten de Bosnische opvangkampen mensen met traumatiserende pushbacks achter de rug.  Uit cijfers blijkt dat deze pushbacks wijdverspreid zijn: naar schatting vonden in tussen 2020 en 2023 meer dan 25.000  gewelddadige pushbacks plaats op de grens van Bosnië en Kroatië.  In 90% gaan die gepaard met geweld zoals slaan met stokken, bedreigen met geweren, schieten met rubberkogels, vuistslagen, blootstelling aan koude en water, naaktfouilleringen of het afpakken of vernietigen van persoonlijke spullen. 

Trauma bovenop trauma

Momenteel is 65% van de vluchtelingen in Bosnië  afkomstig uit Syrië, Iran of Afghanistan:  “Dat zijn mensen die op vlucht zijn geslagen voor gewelddadige regimes. Het geweld dat ze hier meemaken,  komt  bovenop het psychisch leed dat ze al in hun thuisland en onderweg naar hier hebben meegemaakt.”  

De combinatie van deze meervoudige trauma’s, de slechte leefomstandigheden en onzekerheid laten zware littekens na, zo blijkt uit de cijfers van Dokters van de Wereld:  “De afgelopen 4 jaar kwamen 32.000  mensen langs in onze mentale zorgprojecten in Bosnië.  Daarbij kwamen angstoornis (32%), depressieve symptomen (21%) en ernstige slaapproblemen (20%) het vaakst voor. 7% liet weten te kampen met suïcidale gedachten of (overmatig) gebruik van geneesmiddelen of drugs.

Nieuw migratiepact nieuwe slag in gezicht voor vluchtelingen

Ondanks de talloze rapporteringen over de mensenrechtenschendingen, blijft Europa niet alleen structureel wegkijken van het menselijke leed maar gaat ze zelfs nog een stap verder: “Het nieuwe migratiepact dat in december vorig jaar werd goedgekeurd zet nog meer in op  drones, prikkeldraad,  grenspatrouilles en detentiecentra.  Tegelijk zijn er te weinig garanties over het monitoren en waarborgen van mensenrechten.  

Na vijf jaar verlaat Dokters van de Wereld het project omdat er door een gebrek aan financiering geen garantie is om dezelfde hoogwaardige en kwalitatieve geestelijke gezondheidszorg te kunnen garanderen.  De organisatie blijft actief op de andere Europese migratiehotspots in Kroatië, Griekenland, Frankrijk, Italië, Spanje en Engeland. 

©Olivier Papegnies