Vaccinatie bij wie onzichtbaar is

Marieke, het federale vaccinatieplan ligt op tafel. Kwetsbare mensen eerst, is terecht het basisprincipe. Maar wat wordt er gezegd over de onzichtbare kwetsbaren? Mensen in extreme armoede, daklozen, mensen die in kraakpanden leven, clandestiene sekswerkers, transmigranten of mensen zonder papieren?

Marieke: Veel details zijn er nog niet, maar er is wel een principeakkoord dat iedereen gevaccineerd zal worden, ook wie dakloos, geen papieren heeft of onder de radar van de samenleving leeft. Een groot argument vanuit de overheid hiervoor is de volksgezondheid: om een zo grote mogelijke groepsimmuniteit te krijgen, moeten zoveel mogelijk mensen op ons grondgebied gevaccineerd worden. Daar horen ook sans-papiers of daklozen bij. Maar wanneer dit zal gebeuren, en hoe: daar is op dit moment nog geen duidelijkheid over.

Zijn de mensen die we hierboven vernoemen extra kwetsbaar? Zouden zij als prioritaire groep beschouwd moeten worden zoals bejaarden of mensen met chronische ziektes?

Uit onderzoek blijkt dat de mensen die wij zien in onze medibus, zorgcentra en opvangcentra gemiddeld gezien vaker kampen met chronische aandoeningen dan de doorsnee Belg. Dat komt o.a door hun taaie leefomstandigheden en de doorgeknipte band met het zorgsysteem. Maar binnen onze patiëntenpopulatie is er tegelijk ook heel veel variatie: een jonge, gezonde migrant uit Soedan heeft een grotere weerbaarheid dan een Belgische dakloze zestiger met een hartaandoening.  Er is met andere woorden geen pasklaar antwoord op hoe de vaccinstrategie er moet uit zien bij de mensen aan de rand van de Belgische samenleving. Ook hier is het een kwestie van maatwerk, segmentering en fasering.

Zorgt de Britse variant ook voor bezorgdheid bij onze doelgroepen?

De Britse variant is gevaarlijk omdat ze veel besmettelijker is. In nachtopvangcentra voor daklozen, kraakpanden of eender welke plek waar mensen collectief wonen of slapen, zorgt dit voor een verhoogd risico op lokale broeihaarden en clusters. Dat hebben we in het verleden al gezien.  Het lijkt mij daarom zinvol om de vaccins eerst en vooral te gaan toedienen in dat soort collectieve woon-en slaapplaatsen.

Daarnaast moeten we volop blijven inzetten op gezondheidspromotie en preventie en ervoor zorgen dat mensen geïnformeerd blijven en weten hoe ze een besmetting kunnen voorkomen. Daar hebben we het afgelopen jaar heel sterk op ingezet door met mobiele teams langs te gaan in kraakpanden en daklozencentra die aan voorlichting doen, maskers uitdelen, desinfectiepunten voorzien en indien nodig tot testen kunnen overgaan.  

Over gezondheidspromotie gesproken, is er bij onze doelgroepen ook sprake van vaccintwijfel en complottheorieën?

Qua complottheorieën zien we niet meer aanhangers dan bij de ‘gewone’ bevolking. Wat meer dan de vaccintwijfel opvalt is het wantrouwen tegenover de overheid. Je moet weten dat heel veel van onze patiënten slechte ervaringen hebben met de overheid, ze hebben het gevoel buiten het systeem geplaatst te zijn, krijgen vaak al jaren het zorgdeksel op de neus. Daardoor denken dat ze het vaccin überhaupt niet zullen krijgen omdat ze niet meetellen, of dat het enkel voor de ‘rijke’ Belgen is. Nu moeten we hen ervan overtuigen om toch weer even deel uit te maken van het systeem en mee te stappen in het federale vaccinplan. Dat is niet evident en het zal de nodige inspanningen vergen om hun vertrouwen te winnen.

Voor de gewone Belg is de vaccinatie al een hele onderneming: 2 dosissen, vaccins die in zeer lage temperaturen bewaard moeten worden: dat soort strikte draaiboeken lijkt niet evident om uit te voeren in bijvoorbeeld kraakpanden of daklozencentra?

De praktische uitwerking zal inderdaad een hele uitdaging zijn. Momenteel zijn we van mening dat we bij onze mobiele projecten het best mikken op vaccins waarbij één inenting voldoet. We zullen nog moeten zien of dit haalbaar is. Het Pfizer-vaccin is de facto niet bruikbaar in de settings waarin wij werken: de strikte vereisten rond het bewaren van dit vaccin is voor onze projecten onhaalbaar.  Daarom moeten we ook zien of we kunnen samenwerken met vaccinatiecentra of andere zorgcentra.

Een ander praktisch euvel is de verplichte registratie. Veel van onze patiënten hebben geen adres of rijksregisternummer of zijn simpelweg bang om ‘geregistreerd’ te worden. Daar komt het wantrouwen tegenover de overheid weer naar boven en zal het aan de terreinorganisaties zijn om dat wantrouwen weg te werken. Dus ja, het wordt een hele praktische uitdaging om de vaccins bij onze doelgroepen toe te dienen.

Tenslotte, hoe zit het met onze honderden vrijwilligers die elke dag medisch en paramedisch werk verrichten bij onze patiënten?

Vanuit Dokters van de Wereld pleiten we uiteraard voor een zo snel mogelijke en prioritaire vaccinatie van onze vrijwilligers.  Maar momenteel hebben we daar, net zoals vele andere zorgmedewerkers, nog geen perspectief op. Het spreekt voor zich dat ook artsen en verpleegkundigen die zich vrijwillig inzetten voor hun medemens zo snel mogelijk gevaccineerd moeten worden. Wij blijven hiervoor pleiten bij de betrokken overheden.