Reportage: Wat is erger dan naar de tandarts gaan? Niet naar de tandarts kunnen gaan

In de Kruidtuinstraat in de Brusselse wijk Sint-Joost-ten-Node vind je het zorgcentrum van Dokters van de Wereld. Elk jaar komen hier duizenden mensen langs die totaal zijn afgesloten van het zorgsysteem. Dat gaat van daklozen, vluchtelingen, mensen zonder papieren tot Belgen in extreme armoede. Op vrijdag worden er tandartsconsultaties georganiseerd. Een zorg die door de torenhoge kosten die er bij komen kijken vaak te lang wordt uitgesteld door wie het zich niet kan veroorloven. Door de pandemie moest het kabinet sluiten en werden alle consultaties een hele tijd geschorst maar vandaag zijn de vrijwillige tandartsen van onze NGO weer elke vrijdag aan het werk. Wij trokken erheen en volgden Emmanuelle die één van de vrijwillige tandartsen is die het kabinet bemant.

Roeien met de riemen die er zijn

Hier in Brussel komen er vooral vluchtelingen, daklozen, transmigranten en mensen zonder papieren naar de consultaties’, vertelt Emmanuelle. Mensen uit Syrië, Soedan, en ga zo maar door."

Emmanuelle is verrast dat er een klein jongetje in de wachtzaal zit. ‘Normaal gezien komen hier vooral volwassen mannen en vrouwen. Kinderen en zwangere vrouwen krijgen iets makkelijker toegang tot de normale zorg.” 

Jean-Michel ontfermt zich over een Roemeens jongetje

Jean-Michel, een gepensioneerde man die zich al vier jaar inzet om papieren voor het jongetje in de wachtzaal te regelen, bracht hem naar het wekelijkse consultatiemoment.

Jean-Michel: ‘Ik ben donateur van Dokters van de Wereld en zet me al een aantal jaar in voor Mika. Toen het Roemeense jongetje drie maanden was, werd hij verstoten en achtergelaten door zijn mama. Hij kwam in een pleeggezin terecht. Toen hij vier was, vond z’n papa hem terug en haalde hij zijn zoontje Mika in huis. Zijn papa woont er met zijn nieuwe vrouw en twee andere kinderen. Iedereen van het nieuwe samengestelde gezin heeft papieren, behalve Mika. Mika heeft veel achterstand op school: hij praat Frans, maar kan niet lezen of schrijven. We zijn hier omdat hij last heeft van gaatjes. Gelukkig zijn er organisaties zoals Dokters van de Wereld waar ik met hem terecht kan.’

Emmanuelle knikt. ‘Het is mooi om zien hoe dankbaar mensen zijn. Al komt het ook voor dat er gespannen patiënten voor me zitten. Logisch als je hoort wat ze al hebben meegemaakt in hun leven. De patiënten zijn vaak erg getraumatiseerd.’

Gratis tandpasta

Veronique (71) is op pensioen en leeft al tien jaar zonder papieren. Emmannuelle stelt vast dat ze een holte in haar tand heeft. Niet door bacteriële cariës (een gaatje), wel door slijtage of door een vulling die ze kwijtgeraakt zou zijn. Ze verzorgt het gebit van Veronique en stopt haar een tube tandpasta voor gevoelige tanden toe. Veronique vraagt of ze er nog eentje meekrijgt, want tandpasta van bij de apotheker is duur en kan ze niet betalen.  

‘Ik ben twintig jaar geleden van Congo naar België verhuisd met m’n twee kinderen. Ik kon toen meteen beginnen te werken als secretaresse op de ambassade. Wanneer die job ten einde liep, geraakte ik mijn papieren kwijt. Na jaren proberen om aan nieuwe documenten te geraken, leef ik hier nog steeds illegaal. De administratie om dat rond te krijgen is echt allesbehalve ideaal. Die procedure kan eindeloos lang aanslepen in België. 

Ik ben op pensioen en heb dus geen inkomen. Geld om naar de dokter te gaan heb ik niet. De laatste jaren heb ik veel gezondheidsproblemen, dat heeft vast met m’n leeftijd te maken. Ik kwam hier al bij de huisdokter voor mijn cholesterolproblemen en hoge bloeddruk. Ik krijg hier medicatie die ik dagelijks moet nemen. Op een afspraak bij de tandarts moest ik een stuk langer wachten. 

Ik mis Afrika wel, mijn familie en vrienden wonen daar nog steeds; maar ondertussen heb ik hier een leven opgebouwd en zijn er kleinkinderen bijgekomen. Leven in Centraal-Afrika vond ik ongelooflijk moeilijk. Op politiek vlak is het daar een catastrofe. Je wordt daar niet verondersteld een mening te hebben, laat staan daarvoor uit te komen. Hier zit de politiek ook niet optimaal in mekaar, maar je bent tenminste wel vrij om te denken en te zeggen wat je wilt.’

Emmanuelle opent een nieuw dossier voor Kamal. Het is de eerste keer dat hij bij het tandartskabinet komt. Tijdens de consultatie stelt ze vast dat hij parodontitis heeft, een chronische bacteriële infectie van het tandvlees die makkelijk op het bot overslaat. Ze reinigt z’n tanden en raadt aan om elke dag met kleine borsteltjes tussen alle tanden te poetsen. Ze meegeven kan ze niet, want die zijn niet meer in stock.

Vooral urgenties

Emmanuelle: ‘We doen hier vooral urgenties. Voor preventie zijn we jammer genoeg met te weinig en hebben we geen tijd. De wachtlijsten zijn nu al eindeloos. Meestal kunnen we een 8-tal patiënten per dag zien. Een tandartsconsultatie duurt makkelijk een half uur, dat is anders dan even binnenspringen bij de huisarts.

De meest voorkomende problemen die ik hier zie? Dat zijn gaatjes en tandvleesontstekingen door een gebrek aan hygiëne. We doen hier voorlopig enkel wat puur noodzakelijk is: moet er een tand getrokken worden? Dan hebben we geen middelen om een prothese te zetten. Jammer, want dat zorgt er niet alleen voor dat de patiënten achteraf moeilijkheden hebben met kauwen, maar zo’n gat in je mond zorgt ook voor een schaamtegevoel en beperkt je kansen op de arbeidsmarkt.’