Marokko: De signalen van psychologische ontreddering na de aardbeving herkennen

Welke symptomen van psychologische trauma’s stellen jullie vast na de aardbeving van 9 september?

In dit stadium kunnen we nog niet spreken van symptomen in de zin van een diagnose. Maar we zien wel belangrijke signalen van psychologische ontreddering. Als mensen in dat geval geen behandeling of steun krijgen, kunnen ze  complexere en langdurigere pathologieën ontwikkelen.

Vandaar het belang om dit meteen aan te pakken en erger te voorkomen.  Door de schaal van de ramp– en ondanks de gigantische mobilisatie– weten we dat de nood aan mentale hulpverlening de komende weken en maanden fors zal toenemen. Belangrijk ook om op te merken is dat   psychologische trauma’s ook voorkomen bij indirecte slachtoffers.  Daarbij gaat het dan bijvoorbeeld over zorgpersoneel, hulpverleners, brandweerlieden, sociaal werkers of gemobiliseerde burgers...

Waarom is het zo belangrijk om mensen met psychologische trauma’s te behandelen?

Iedereen reageert anders in een noodsituatie en op een mogelijk traumatische ervaring. En hier staan we voor een extreem ‘traumatogene’ gebeurtenis, want zo’n aardbeving is zeer onverwacht en bijzonder bedreigend. Het is een situatie waarover we geen controle hebben.

De meeste slachtoffers hebben daarom moeite om het voorval te bevatten, te verklaren en te begrijpen, maar ook om hun eigen leven opnieuw in handen te nemen … Zo ontstaat er psychologische ontreddering na een trauma.

Hoe kunnen wij als psycholoog die mensen helpen?

In noodsituaties spelen psychologen een cruciale rol. Zo helpen ze niet alleen de slachtoffers, maar ondersteunen ze ook de verschillende  indirect betrokkenen, zodat die de signalen herkennen en de eerste psychologische hulp kunnen bieden.

Tegelijk is het belangrijk om een netwerk uit te bouwen van psychologen die  andere hulpverleners opleiden in posttraumatische interventies, zodat zij elke vraag naar gespecialiseerde psychosociale zorg kunnen beantwoorden.

Bovendien zullen de verschillende actoren, brandweerlieden, verpleegkundigen, sociaal werkers en gemobiliseerde burgers heel wat psychologische steun nodig hebben. Velen van hen zijn nu druk in de weer en houden zich staande, maar ‘ontwaken’ stilaan uit die zwaar traumatische situatie.

Hebben alle slachtoffers (mogelijk) psychologische hulp nodig?

Niet iedereen heeft per definitie nood aan specifieke of gespecialiseerde psychologische hulp. Iedereen reageert ook anders op een situatie. Maar het is belangrijk om de evolutie van de situaties op te volgen en te monitoren, want bepaalde signalen kunnen onder de radar blijven of pas later opduiken.

De steun van de gemeenschap en de solidariteit van hun naasten zijn in dit opzicht belangrijk. Dat helpt om het leed te beperken en de mensen ondersteuning te bieden, maar ook om de signalen te herkennen.

Hoe beoordeel je de psychologische noodgevallen? En hoe bepaal je de prioriteit ervan?

Volgens dezelfde logica als bij ‘fysieke’ noodhulp is psychologische noodhulp bedoeld om een crisissituatie te bedaren en onder controle te houden, de noden van de betrokkene te evalueren zodat we hem of haar eventueel kunnen doorverwijzen naar  meer gespecialiseerde hulp.

Is er een verschil in de psychologische ondersteuning van volwassenen en kinderen?

Bij kinderen, en zeker jonge kinderen, kunnen de signalen anders zijn. Psychologische noodhulp voor kinderen verloopt volgens dezelfde logica als voor volwassenen. Maar de communicatie moet uiteraard aangepast zijn, met specifieke luister- en spreektechnieken.

Volgens de getuigenissen die ik heb vergaard, blijkt dat de meeste kinderen geen uitleg hebben gekregen over wat er gaande is. Het is uiteraard moeilijk om zo’n ramp te bevatten, maar het is erg belangrijk dat kinderen informatie krijgen.   

Een aardbeving, wat is dat eigenlijk? Waarom zijn er naschokken? Dankzij het antwoord op onder meer deze vragen kunnen ze deze gebeurtenis ‘mentaliseren’. Kinderen moeten ook uitleg krijgen over de emotionele reacties van de volwassenen, maar ook van hun eigen reacties … En dat alles uiteraard in aangepaste kindertaal.

Wat zijn doorgaans de meest urgente (medische of andere) noden op het terrein?

De Marokkaanse medische teams hebben de dringendste medische noodhulp op zich genomen. Zo zetten ze heel wat teams en logistiek materiaal in om de gewonden te vervoeren en te verzorgen.

Maar toch willen veel mensen met kleine verwondingen of kwetsuren niet bij hen aankloppen voor advies, de eerste zorgen of verdere opvolging. Enerzijds uit empathie voor de eerstelijnsmedewerkers: ze gaan er vaak vanuit dat het zorgpersoneel wel ergere gevallen te verzorgen heeft en zeggen “dat van mij kan wel wachten”.

Een andere reden is de moeilijke toegang tot informatie in zo’n crisissituatie. Dat is ook het geval voor mensen met een chronische aandoening, wat gevolgen kan hebben voor hun opvolging en hun therapietrouw. Naast de onmiddellijke medische zorg is het ook belangrijk dat de directe en indirecte slachtoffers blijvend toegang hebben tot fysieke en mentale gezondheidszorg.