De Romagemeenschap in Servië en Kroatië: een noodsituatie uit het zicht

De Romagemeenschap telt zo'n zes miljoen leden in Europa en is op vele vlakken het slachtoffer van discriminatie op grond van etnische origine, taal en sociaaleconomische situatie. De systematische discriminatie van de Romagemeenschap beperkt sterk hun toegang tot gezondheidszorg, vooral voor vrouwen, die op de koop toe moeten afrekenen met discriminatie op grond van geslacht en dag na dag een grote mentale druk ervaren.

"Op een doordeweekse dag moet een Romavrouw tal van huishoudelijke taken verrichten, van 's morgens vroeg, nog vóór de andere gezinsleden opstaan, tot 's avonds laat. Ze moet permanent beschikbaar zijn voor haar kinderen en haar man, waar ze financieel volledig afhankelijk van is. Vaak beschikt ze niet over eigen middelen, noch over tijd om aandacht te besteden aan haar eigen fysieke gezondheid, laat staan aan haar geestelijke gezondheid", licht Sunčica Lazanski toe, psychologe voor Dokters van de Wereld in Kroatië.

Op grond van het basisprincipe dat elk individu recht heeft op gezondheidszorg, heeft Dokters van de Wereld met de steun van zeven lokale partners in Kroatië en Servië van november 2019 tot april 2021 een project gevoerd met als titel “PRO Health for Roma - discriminatie bestrijden en de toegang tot gezondheidszorg voor Romagemeenschappen verbeteren”.*

Om tot bij die gemeenschappen te raken en hen steun te bieden werden mobiele eenheden ingeschakeld. De teams trokken naar de kampen en privéverblijven om de mensen te wijzen op hun recht op gezondheidszorg en om hun toegang tot de openbare zorgvoorzieningen te verbeteren.

Juliette Delescluse, algemeen coördinatrice van de missie in Kroatië:

“We bieden een erg brede en concrete steun om aan de dagelijkse behoeften tegemoet te komen, denk maar aan hulp bij het invullen van een aanvraagformulier voor een zorgverzekering, het vastleggen van afspraken voor gespecialiseerde medische diensten of zelfs fysieke begeleiding bij de aankoop van geneesmiddelen in apotheken. In de marge van al die activiteiten geven we ook preventieve tips mee. Tijdens die bezoeken stelden we bijvoorbeeld vast dat heel wat kinderen nog nooit gevaccineerd werden. En hoewel 84% van de personen die we  in Servië zagen tijdens psychosociale consultaties verklaarden in psychische nood te verkeren, had geen van hen ooit een mentale zorgprofessional gesproken.

De multidisciplinaire mobiele eenheden bestonden enerzijds uit medisch personeel (verpleegkundige, huisarts, pediater en gynaecoloog), maatschappelijk werkers en psychologen, maar anderzijds ook – en vooral – uit jonge leden van de Romagemeenschap, die vertrouwd zijn met de taal, gebruiken en omgangsregels. Elk team telde bovendien minstens evenveel vrouwen als mannen. De gemeenschapswerkers liepen een opleiding door, voor velen ging het om hun allereerste job.

Juliette Delescluse: “Het is belangrijk te vermelden dat deze medewerkers uit de Romagemeenschap volwaardige teamleden waren, en dus betaalde werknemers. Dat is helaas (nog al te vaak) niet het geval in vele sociale inschakelingsprojecten. Jonge Romavrouwen tewerkstellen bood ons tegelijk de kans om hun sociale en economische emancipatie te steunen, want jammer genoeg botsen de meeste Romavrouwen na het behalen van hun diploma secundair onderwijs op discriminatie. Ze vinden doorgaans geen werk en vervallen automatisch in de traditionele rol waaraan ze in de eerste plaats wilden ontsnappen.”

Het project wil ook duurzame oplossingen bieden voor de ongelijke toegang tot gezondheidszorg waar de Romaminderheid mee geconfronteerd wordt. Zo werden ontmoetingen en gespreksmomenten georganiseerd tussen leden van de Romaminderheid en actoren betrokken bij de toegang tot gezondheidszorg (zoals lokale instanties, zorgprofessionals en openbare-vervoersmaatschappijen).

De preventie van gendergerelateerd geweld en geweld op kinderen

Slechte gezondheid

82 % van de Romabegunstigden van het project in Kroatië, en 84 % van de begunstigden in Servië, beweert “in goede gezondheid” te verkeren. We weten evenwel dat velen zichzelf overschatten. Dat blijkt ook uit voorgaande studies door de EU (Dotcho Mihailov, 2012; Partners for Democratic Change Slovakia. et al., 2009).

20 % van de begunstigden in Kroatië en 10 % van de begunstigden in Servië verklaart overigens wel degelijk ziek te zijn geweest in het afgelopen jaar. De meest voorkomende aandoeningen waren spier- en gewrichtsaandoeningen en een hoge bloeddruk.

In Servië en Kroatië hadden de Roma die we bevraagden gemiddeld 6 keer een arts geraadpleegd in 4 jaar tijd. In de meeste Europese lidstaten ligt dat gemiddelde op 4,4 tot 10 keer per jaar.

In Kroatië bezoekt 76 % van de bevraagden niet jaarlijks een tandarts, hoewel dat officieel wordt aanbevolen. 23 % van hen heeft zelfs in de afgelopen vijf jaar geen tandarts bezocht, en 20 % is nog nooit bij een tandarts langs geweest. In Servië gaat 58 % niet jaarlijks naar de tandarts, is 21 % de afgelopen vijf jaar niet geweest, en ging 18 % nog nooit.

Zorg weigeren

Tot slot verklaart 23 % van de Roma in Kroatië en 27 % van de Roma in Servië geen arts te hebben opgezocht hoewel hun gezondheidstoestand dat vereiste.

Een van de voornaamste redenen daarvoor is het gebrek aan financiële middelen. Dat bleek het geval voor 41 % van de personen in Kroatië en voor 31 % van de personen in Servië. Zij hadden geen toegang tot een behandeling of medicatie wegens een gebrek aan geld. Een andere reden is discriminatie. 36 % van de personen in Kroatië en 11 % van de personen in Servië verklaart al een nare ervaring te hebben gehad bij een arts.

Ernstigere COVID-19-symptomen

Algemeen genomen ligt het aantal personen dat COVID-19 oploopt binnen Romagemeenschappen in de landelijke gebieden Međimurje, in Kroatië, en Sremska Mitrovica, in Servië, lager dan bij de algemene bevolking. Helaas kampen de Roma die wel besmet raken vaker met zwaardere symptomen dan de rest van de bevolking door hun slechtere gezondheidstoestand en onderliggende aandoeningen.

Het project “PRO Health for Roma” heeft de efficiëntie in de verf gezet van het lokale interventiemodel ter bevordering van de toegang tot gezondheidszorg voor de Romagemeenschap. Meer nog: het heeft vooral ook aangetoond dat het in andere regio's en op andere kwetsbare bevolkingsgroepen toepasbaar is.

Lees het verslag (engels) van onze internationale rondetafeldiscussie die op 30 maart 2021 online werd gehouden als afsluiting van het PROHealth for Roma-project:

Downloaden

*Het project genoot de financiële steun van het programma ‘Rechten, gelijkheid en burgerschap’ van de Europese Unie (2014-2020) en werd gecofinancierd door het Kroatische regeringsbureau voor de samenwerking met gouvernementele organisaties.