Een doeltreffend drugsbeleid vereist innovatie en sociale rechtvaardigheid

De nieuwe Interfederale Strategie voor een globaal en geïntegreerd drugsbeleid, die afgelopen december werd gepresenteerd, had veel om het lijf. Gesteund door de aanbevelingen en expertise van mensen actief in het veld, richt de strategie voor 2024-2025[1] zich op preventie, schadebeperking en psychomedico-sociale zorg voor de meest kwetsbare groepen. Deze op gezondheid gebaseerde aanpak heeft ook de verdienste dat het toepassingsgebied wordt uitgebreid naar alle potentieel verslavende producten (legale drugs, illegale drugs, psychoactieve geneesmiddelen) en gedragingen, wat de wetenschappelijke basis aantoont.

Het nieuwe algemene drugsbeleid wordt echter gekenmerkt door ambivalentie. De nationale strategie verandert niets aan de maatregelen die eraan voorafgingen, in het bijzonder de hardhandige aanpak van drugsgebruikers. 

Het bestraffen van drugsgebruik, op basis van een eeuwenoude wet, is een afgezaagd recept. De kosten zijn zowel menselijk als sociaal: de geldende wetgeving is schadelijk voor de volksgezondheid en weegt onevenredig zwaar op de meest kwetsbare of blootgestelde groepen (jongeren, daklozen en/of mensen zonder papieren, enz.), van wie het gebruik het meest zichtbaar is. 

Jaar na jaar blijven preventie en schadebeperking schromelijk ondergefinancierd, zorginstellingen zijn overbelast, terwijl tegelijkertijd miljoenen euro's overheidsgeld worden toegewezen aan het opvoeren van de repressie op alle niveaus.

Ook op het gebied van milieu heeft een blind prohibitionistisch kader, in een tijd van klimaatnood, zijn weerslag op de wereldbevolking, van de Amazonewouden die gekapt worden voor de cocateelt tot het platteland van Limburg dat verwoest wordt door giftige lozingen, om nog maar te zwijgen van de groei van clandestiene laboratoria in het hart van onze steden.

Ondanks tientallen jaren van bestraffende strategieën, ondanks de toename van repressieve middelen die op internationaal, nationaal en lokaal niveau worden ingezet (hotspotbeleid in Brussel, boetes voor onmiddellijke inning, inbeslagnames, systematische identiteitscontroles, enz.), worden psychoactieve producten geconsumeerd door een brede scala van mensen. De hele samenleving wordt hierdoor getroffen. 

Het bestrijden van georganiseerde misdaad is noodzakelijk, maar als we het geweld in verband met drugshandel op de lange termijn willen terugdringen, hebben we een nieuw paradigma nodig[2]. De gedereguleerde drugshandel creëert gezondheids-, veiligheids- en milieuproblemen. Op alle drie de fronten lost repressie niets op; erger nog, het zal de situatie alleen maar verergeren.

Een coherent en humaan drugsbeleid is mogelijk. De drugs- en verslavingssector heeft, met steun van verwante sectoren zoals justitie, mensenrechten, geestelijke gezondheidszorg en hulp aan asielzoekers, concrete en realistische voorstellen om een pragmatische aanpak te initiëren die rekening houdt met gezondheid, milieu en sociale cohesie. Het pleit in het bijzonder voor een strategie die zich richt op de gezondheid en bescherming van druggebruikers in plaats van op straf of de dreiging van straf. Preventie en wetgeving hebben de voorkeur boven repressie en de stigmatisering van drugsgebruik.

Een gereguleerde en gecontroleerde markt die de hele keten bestrijkt, van productie tot afvalverwerking, komt ten goede aan de hele maatschappij en niet alleen aan drugsgebruikers. Het zal effectieve actie mogelijk maken tegen straatdealen, de daarmee gepaard gaande handel en geweld, de stigmatisering van gebruikers, de toegang tot gezondheidszorg en sociale voorzieningen, de overbevolking in gevangenissen en het - op dit moment onevenredig - gebruik van wetshandhaving en staatsmiddelen[3].

We vragen om een inclusief drugsbeleid dat gebaseerd is op de bevordering van gezondheid, respect voor mensenrechten, bescherming van het milieu en wetenschappelijke en empirische evaluatie. Het doel is om weer controle te krijgen over een lucratieve markt die criminele netwerken verrijkt en om strenge voorwaarden te stellen aan de levering van drugs.

Op 26 juni, de Internationale Dag tegen de drugshandel, kunnen politici niet langer voorbijgaan aan de herhaalde oproepen van het maatschappelijk middenveld voor een nieuwe aanpak van het drugsbeleid. Dit wordt bevestigd door dit opiniestuk waar talrijke verenigingen en personen zich hebben bij aangesloten, rond deze internationale campagne, die in honderden steden over de hele wereld wordt gevoerd onder dezelfde slogan: “Support. Don't Punish” (supportdontpunish.org).

[1] Interfederale Strategie voor een globaal en geïntegreerd drugsbeleid 2024-2025 (zie https://overlegorganen.gezondheid.belgie.be/nl/documenten/interfederale-strategie-voor-een-globaal-en-geintegreerd-drugsbeleid-2024-2025)

[2] In mei 2024 publiceerde de speciale VN-rapporteur Tlaleng Mofokeng een rapport waarin de problemen rond schadebeperkende interventies worden onderzocht en waarin wordt aangetoond dat deze transformatieve instrumenten zijn daar waar gezondheid en mensenrechten elkar kruisen. Het rapport stelt voor om het gebruik, bezit, de aankoop en de teelt van drugs voor persoonlijk gebruik te decriminaliseren en te kiezen voor regelgeving die de bescherming van de gezondheid en de mensenrechten vooropstelt (zie https://www.ohchr.org/en/documents/thematic-reports/ahrc5652-drug-use-harm-reduction-and-right-health-report-special).

[3] Voor meer informatie over de regulering van drugs, zie https://www.eoswetenschap.eu/psyche-brein/regulering-van-drugs-wordt-onvermijdelijk.

Ondertekenende verenigingen:

Alias
Anyone's Child Belgium
APRES
AVAT Prévention
Brusselse Federatie van Instellingen voor Verslaafden
Bruxelles Laïque
CAAP Culture
C.A.P. Fly
CAP ITI
Centre Alfa
Centre Bruxellois de Promotion de la Santé
Centre d'Action Laïque
Centre Régional du Libre Examen
Centre Social Protestant
Conseil bruxellois de coordination sociopolitique (CBCS)
Dokters van de Wereld België
DoucheFLUX
Drugs'Care infos services – CAL Luxembourg
DUNE
Eurotox
Ex Aequo
Federatie van de Maatschappelijke Diensten (FdSS)
Fédération des maisons d'accueil et des services d'aide aux sans-abri (AMA)
Fédération des Maisons médicales
Fédération wallonne des institutions pour toxicomanes, services et réseaux d'aide et de soins spécialisés en assuétudes (fédito wallonne)
Fédération bruxelloise des Institutions pour Détenus et Ex-Détenus (Fidex Bru)
Free Clinic vzw
Haren Observatory
Infor Drogues et Addictions
L’Ambulatoire Forest
L’Entr’Aide des Marolles
L'Ilot
L'Orée
La Trace
Le Pélican
Liaison Antiprohibitionniste
Ligue des Droits Humains
Macadam
MASS BXL
Modus Vivendi
M.S.O.C. Tienen
Namur Entraide Sida
ODAS Coordination
Projet Lama
Prospective Jeunesse
Psychedelic Society Belgium
Résad - Réseau pluridisciplinaire d'accompagnement et de soutien aux problématiques d'addictions.
Réseau Alto
Réseau Hépatite C
Réseau RAJ - Réseau « Relation Addiction et Justiciables, continuité dans la réinsertion »
Service Éducation pour la Santé
SMES
Syner’santé (Le Petits Riens)
Transit asbl
Univers Santé

Ondertekenende academici en gezondheidsprofessionals:

Natalie Aga, Onderzoeker - Lector, HOGENT
Sophie André, Hoogleraar criminologie, ULiège
Ariane Bazan, Professor, ULB
Nelson das Neves Ribeiro, Docent, ULB
Tom Decorte, Hoogleraar criminologie, UGent
Charlotte De Kock, Dr., Onderzoeker, UGent
Anne Ederveen, M.S.O.C. Vlaams-Brabant
Joke Gabriël, M.S.O.C. Vlaams-Brabant
Ulrike Janssen, M.S.O.C. Vlaams-Brabant
Sofie Leerschool, M.S.O.C. Vlaams-Brabant
Vincent Lorant, Professor gezondheidssociologie, UCLouvain
Kim Lorrentop, Free Clinic vzw
Christophe Mincke, Professor, UCLouvain Saint-Louis
Marlies Mommaerts, M.S.O.C. Vlaams-Brabant
Carla Nagels, Hoogleraar criminologie, ULB
Pablo Nicaise, Onderzoeker, UCLouvain, en Adjunct-Cöordinator (fr) van de Algemeen Cel Drugsbeleid
Gert Ongenaert, Dienst Outreachend Werken Stad Gent
Maxine Paternostre, Free Clinic vzw
Sanne Peeters, Free Clinic vzw
Luc Rombaut, Alcohol- en drugscoach
Tino Ruyters, Free Clinic vzw
Mich Thijssen, M.S.O.C. Vlaams-Brabant
Anton Vandijck, Socioloog en sociaal werker
Sarah Van Praet, Docent, ULB
Lore Verhaert, Free Clinic vzw
Tessa Windelinckx, Free Clinic vzw