De vergeten crisis in Zuid-Kivu: Levens redden in een context van geweld

Door de aanwezigheid van meer dan 100 gewapende groeperingen, wordt Zuid-Kivu geconfronteerd met chronische instabiliteit,  onveiligheid,  vluchtelingenstromen en grote humanitaire noden. Volgens de VN   zijn door het geweld intussen zo'n 7,1 miljoen mensen intern ontheemd.

De gevechten en wandaden van gewapende groepen hebben het sociale weefsel aangetast en het gezondheidssysteem verzwakt. Geweld tegen burgers en het gebruik van verkrachting als oorlogswapen zijn een wijdverspreid oorlogswapen. 

Verhaal van Aïsha

Het verhaal van Aïsha (fictieve naam), 17 jaar oud, is helaas niet uitzonderlijk. Ze was onderweg naar het veld om maïs te oogsten toen ze een groep van 3 gewapende militieleden tegenkwam die gewapend waren met machetes. Een van hen duwde haar en bond haar vast. Vervolgens verkrachtten de 3 mannen haar totdat ze het bewustzijn verloor. "Toen ik bijkwam, was ik vastgebonden aan een boom en bedekt met bloed. Ik wilde niet meer leven."

Aïsha werd gered door een dorpsbewoner die een training had gevolgd bij Dokters van de Wereld over de preventie en opvang van verkrachtingsslachtoffers. Hij verleende haar eerste psychologische hulp en bracht haar naar het dichtstbijzijnde gezondheidscentrum voor medische en psychologische zorg.

Eenmaal thuis sloot Aïsha zich op in haar kamer, overweldigd door schaamte, niet  langer in staat om te eten. Ze stopte met school uit angst voor stigmatisering. Na intensieve psychologische begeleiding kreeg ze uiteindelijk weer zelfvertrouwen en kon ze terugkeren naar school. Intussen wil ze zelf verpleegkundige of psycholoog worden om op haar beurt verkrachtingsslachtoffers in haar omgeving te helpen. "Dankzij de steun van Dokters van de Wereld heb ik weer vertrouwen in het leven, ik ben een nieuw persoon, ik begin weer van het leven te genieten," vertelde ze aan de psycholoog.

Itombwe en Minembwe: toegang tot zorg in een precaire context

De gezondheidszones van Itombwe en Minembwe bevinden zich op de Hoogvlaktes van de provincie Zuid-Kivu. Ook hier wordt de bevolking  zwaar getroffen door het aanhoudende geweld van de afgelopen jaren.

In 2023 hebben de teams van Dokters van de Wereld: 

• 250 vrouwen die slachtoffer waren van verkrachting medisch begeleid
• 3.014 slachtoffers van seksueel geweld psychologisch ondersteund
• 39.924 bewustmakingsbijeenkomsten georganiseerd bij 39.924 personen 

In een context van geweld én epidemieën is steun aan het gezondheidssysteem cruciaal. Dokters van de Wereld werkt aan het versterken van de capaciteiten van het personeel belast met eerstelijnsgezondheidszorg en pediatrie, en verzekert de medische en psychologische zorg voor slachtoffers van seksueel geweld. 36 gemeenschapsgezondheidscentra zijn intussen uitgerust door Dokters van de Wereld en bezet met getraind personeel.

Nundu, een veilige haven voor mensen die hun huis zijn ontvlucht

De regio Nundu ligt tussen het Tanganyikameer in het oosten en de Hoogvlaktes van Fizi-Mwenga in het westen. De 21 gezondheidszones van het gebied verzorgen ongeveer 30.000 interne ontheemden, die zijn toegevoegd aan een bevolking van 278.916 mensen.

Naast herhaaldelijke conflicten tussen  gewapende groepen en veiligheidstroepen, moet de bevolking ook omgaan met natuurrampen zoals het stijgende waterpeil van het Tanganyikameer, zware regenval of aardverschuivingen. Daarnaast kampt de bevolking met  een tekort aan zorgcentra, te weinig gekwalificeerd personeel dat bevallingen begeleid en een vaccinatiegraad die extreem laag is. 

Onze interventies sinds juli 2023 in enkele cijfers:

• 47.345 curatieve primaire consultaties zijn uitgevoerd, waarvan 26.147 bij kinderen jonger dan 5. De meest voorkomende redenen waren malaria (18.392 gevallen), diarree (5.752 gevallen) en acute luchtweginfecties (7.375 gevallen).
•  2.938 kinderen zijn volledig gevaccineerd. 
• 3.487 bevallingen zijn begeleid door gekwalificeerd medisch personeel. 
• 3.326 eerste prenatale consultaties zijn uitgevoerd.
• 438 psychosociale consultaties zijn verstrekt. 
• 101 slachtoffers van seksueel geweld hebben binnen 72 uur zorg ontvangen, waaronder 29 meisjes jonger dan 18 jaar.
• 247 kinderen hebben gezondheidszorg ontvangen op afgelegen gemeenschapslocaties.

Dankzij de interventie van Dokters van de Wereld hebben 116 overlevenden van gendergerelateerd geweld een passend antwoord gekregen en hebben 141 lokale begeleiders een opleiding gekregen over het recht op seksuele en reproductieve gezondheid en gendergerelateerd geweld.

Tot slot gaven we  trainingen aan 4 medewerkers van het Algemeen Referentieziekenhuis van Nundu. De  onderwerpen waren 'Medicijnbeheer', 'Geestelijke gezondheid en eerste psychologische hulp', 'Basisverloskundige en neonatale spoedeisende zorg' en 'Zorg na abortus'.

Dokters van de Wereld heeft ook gezorgd voor gedeeltelijke renovatie van de kraamafdeling van het Algemeen Referentieziekenhuis van Nundu met de oprichting van het "One Stop Center", en  de renovatie van het aangrenzende gebouw bestemd voor kraamvrouwen en hun begeleiders.

Enkele cijfers over de opvang van overlevenden van seksueel geweld:

• Opvang binnen 72 uur: 88%, oftewel 29/33 
• Met juridische begeleiding: 100%, oftewel 33/33
• Gerechtigden die geprofiteerd hebben van individuele psychosociale begeleiding: 100%, oftewel 33/33 
• Met doorverwijzing voor juridische bijstand onder de gemelde gevallen: 100%, oftewel 33/33

Getuigenis van Bahati Lukogo, psycholoog

"Mijn werk bestaat erin psychologische zorg te verlenen aan mensen in nood, en meer specifiek aan slachtoffers van seksueel geweld. Dagelijks begeleid ik mijn patiënten om hoop te vinden en moeilijkheden te overwinnen. Ik hou van mijn werk omdat het hoop geeft en de veerkracht van mensen in nood bevordert."

Dokters van de Wereld België is al 10 jaar actief in Congo. Naast interventies gerelateerd aan de noodcontext in Zuid-Kivu, zijn onze teams onder andere betrokken geweest bij het versterken van moeder-en-kindzorg in Moba, en hebben we gedurende 7 jaar operationele ondersteuning geboden aan het Panziziekenhuis in Bukavu.

©Caroline Thirion