Vrijwilliger Christine helpt Antwerpse vrouwen "Voor sommigen is contraconceptie een onbetaalbare luxe."

Lylian had geen geld voor de pil en werd ongewenst zwanger. Vervolgens had ze geen toegang tot prenatale zorg & echografieën. Uiteindelijk belandde ze op de spoed en verloor ze haar kindje.  Achteraf kreeg ze een ziekenhuisfactuur van 3000 euro, omdat haar zorgwaarborg geweigerd werd. 

Het is woensdagnamiddag en in het Antwerps zorgcentrum van Dokters van de Wereld is vrijwillig arts Christine (65 jaar) gestart met haar wekelijks spreekuur Seksuele Gezondheid.  Het zorgcentrum en Dr. Christine zijn het toevluchtsoord voor de Antwerpse “zonder-vrouwen”: vrouwen zonder papieren, zonder inkomen en zonder toegang tot (seksuele) zorg.

Voor hen heeft Dokters van de Wereld het project “Seksueel Gezond” in het leven geroepen.  Elke week is er plaats voor 7 vrouwen. Elke week zitten de consultaties bomvol. De noden zijn groot: “De vrouwen hier kunnen rekenen op alle vormen van seksuele zorg” vertelt Dr. Chris “We hebben de pil in stock, we voeren uitstrijkjes uit, we doen aan hiv- en soa-tests.  Als er meer gespecialiseerde zorg nodig is– ik denk bijvoorbeeld aan echografieën of mammografieën- dan kan ik mijn patiëntes begeleiden naar GasthuisZusters,  een bevriend ziekenhuis dat gratis gespecialiseerde zorg aanbiedt voor de patiënten van Dokters van de Wereld.”

Contraceptie

Intussen is Myriam het kabinet binnengestapt. Sinds 2009 komt ze naar het spreekuur.  In die tijd was ze zwanger én doodongerust, vertelt ze, want haar baby bewoog niet meer. “Een medische verzekering zat er niet in: ik kon dus niet naar het ziekenhuis voor een echo. Dat vertelde ik aan een vriendin in het park. Zij vertelde over Dokters van de Wereld en over hoe zij vrouwen helpen die nergens anders welkom zijn.  Daar herkende ik mij wel in. Zij hebben mij door mijn zwangerschap geholpen. Vorige maand is mijn zoontje tien jaar geworden.”  

Sindsdien komt Myriam naar het zorgcentrum voor haar contraceptie.  Dokter Christine gaat naar de apotheekstock en komt terug met de pil: 3 strips voor 3 maand veilig vrijen.  “We plaatsen ook gratis spiraaltjes” zegt Christine “Maar Myriam heeft last van zware regels. De pil is beter geschikt voor haar.”  Dr. Christine kijkt naar het medisch dossier: “het is 3 jaar geleden dat we je gescreend hebben op baarmoederhalskanker Myriam. Laten we even een uitstrijkje doen.” En samen verdwijnen ze naar de onderzoekskamer.

T ’stad:  voor iedereen?

“Eigenlijk doen wij hier waar het Antwerps lokaal bestuur tekortschiet” vertelt Alexis Andries, Coördinator van de Antwerpse projecten.  “Onze patiënten hebben wettelijk gezien wel degelijk recht op zorg via een procedure bij het OCMW.  Maar in de praktijk blijkt dat een uitputtend hindernissenparcours vol tegenstrijdige vragen en onzekere uitkomsten.  “Het Antwerps OCMW vraagt bijvoorbeeld standaard een ‘huisbezoek’.  Maar onze patiënten zijn vaak dakloos: organiseer maar eens een huisbezoek als je slaapt op een bank in het park.  In het beste geval logeren onze patiënten informeel bij huurders die een huisbezoek niet zien zitten.  Nog voor de zorgaanvraag begint, staan deze vrouwen dus vaak al schaakmat.”

Daarnaast vraagt het OCMW een hele resem papieren aan deze vrouwen zonder papieren, zoals het voorleggen van facturen, schulden en identiteitsdocumenten met foto. “Maar onze patiënten hebben vaak geen identiteitsdocument, of kunnen niet aantonen dat ze geen schulden hebben.  Ook dat leidt er in veel gevallen toe dat de zorgaanvraag geweigerd wordt.”  

Daarnaast zijn er de soms extreem lange wachttijden.  “Als je een zorgaanvraag doet, mag je al gauw op een paar weken wachttijd rekenen.  Maar sommige ziektes vragen een onmiddellijke behandeling.  Een behandeling van een urine-infectie moet nu gebeuren, niet binnen 3 weken, als het al een nierbekkenontsteking is geworden.  Krijgt een patiënt dan toch een medische toegang, dan is dat vaak maar voor een beperkte tijd.  Iets wat dan weer totaal onaangepast is voor vrouwen met bijvoorbeeld chronische aandoeningen zoals hiv.”

Reddingsboei

In praktijk leidt het ertoe dat slechts zo’n 20% van de zogenaamde Zonder-vrouwen een zorgaanvraag indient.  Van die 20% wordt de helft in Antwerpen geconfronteerd met een weigering: “een opmerkelijk hoog percentage in vergelijking met andere steden” aldus Alexis.  “En zo komt het dat Dokters van de Wereld vaak de laatste reddingsboei is voor deze vrouwen.”  

Dr Chris zit intussen op het eind van haar consultatie als een kortademige, transpirerende vrouw zich aanmeldt. “Hoge koorts en een bekkeninfectie” besluit Chris na een onderzoek.  De Bulgaarse vrouw begint hartstochtelijk te wenen: bovenop de koorts heeft ze geen plaats om te slapen vannacht voor zichzelf en haar zoontje.  En dan gebeurt er iets magisch: Dr. Chris belt naar Loranci, de sociaal assistent, die vervolgens al haar collega’s en de Directeur mobiliseert.  Een uur lang doen ze samen het ene telefoontje na het andere naar alle opvangcentra en crisiscentra in Antwerpen.  En dan komt het verlossende antwoord: één van de winteropvangcentra heeft nog een kamer vrij.  Als Dr. Chris haar patiënt het goeie nieuws vertelt ontspant haar gezicht.  Haar zoon zal de komende dagen alvast niet op straat moeten slapen en zij kan intussen uitzieken en starten met haar antibioticakuur.  En zo zit het spreekuur van Dr. Chris er alweer op.   Volgende week woensdag staat ze opnieuw paraat.