Libanon: de open wonden van Beiroet

Jackeline, Ali, Kamal, Mizan, Marie, … hun namen staan in rode letters te lezen op achtergelaten borden voor de haven van Beiroet. Door de herinnering aan de namen van de slachtoffers van 4 augustus op de plaats van de ontploffing levend te houden, wilden demonstranten, die op 17 oktober de eerste verjaardag van de volksopstand kwamen herdenken, de verantwoordelijkheid van de autoriteiten in deze tragedie aan de kaak stellen. Op de kades herinnert tarwe uit opengescheurde graansilo’s aan deze zware klap voor een reeds zieltogende economie. Libanon is een land in crisis met vele trauma’s. Zijn munt stortte in, de maatschappij staat op de rand van de afgrond, het gezondheidssysteem hapert net nu de COVID-19-epidemie volop woedt. Met meer dan 200 doden en 6.500 gewonden heeft deze explosie een nieuwe wonde geslagen.

Noodhulp voor Libanon, in Beiroet

Veel van de slachtoffers, zowel Libanezen als migrantenarbeiders, woonden in de volkswijk Karantina, die het dichtst bij de haven ligt en het zwaarst vernield werd. Christine komt uit Ethiopië. Op 18-jarige leeftijd kwam ze in 2006 aan in Libanon. Ze werkte tien jaar als huishoudhulp voordat ze in Beiroet in een hotel aan de slag ging. Op 4 augustus was ze pas thuis na het werk toen 2.750 ton ammoniumnitraat op minder dan een kilometer van haar kleine flat explodeerde. "Ik zette mijn tas neer en ging bij het raam zitten. Toen ik de eerste geluiden hoorde, schoot ik weg en bedekte mijn hoofd met mijn handen. Dit heeft me gered. Alles vloog aan diggelen, de ramen, de deur. Ik werd geraakt in mijn nek en arm. Ik wist niet meer waar ik was. Ik kon niet meer bewegen. Een mirakel heeft me gered", zegt ze.

De expertise die Dokters van de Wereld opgebouwd heeft op het vlak van geestelijke gezondheidszorg in Libanon, wordt nu ingezet om psychologische noodhulp aan te bieden. Terwijl in deze noodsituatie humanitaire hulp wordt verleend om te voorzien in basisbehoeften zoals voedsel, hygiëne en wederopbouw, organiseert Dokters van de Wereld opvang en huisbezoeken, om de inwoners van Karantina te voorzien van de noodzakelijke psychosociale steun. Want ook al is haar flat sinds de ontploffing heropgebouwd en is de fysieke pijn voorbij, toch blijft Christine leven met het trauma. Beelden van gewonde lichamen die ze doorheen de stofwolken zag, blijven door haar hoofd flitsen, de angst als ze de ogen sluit, over dit alles kan ze nu praten met Rayana Sakr, een maatschappelijk werkster van Dokters van de Wereld. "Met Rayana kan ik mijn leed delen. Ze is als een zus voor mij".

Therapeutische follow-up door Dokters van de Wereld voor de mensen in Beiroet

Met de tijd die verstrijkt, groeit het vertrouwen tussen de bevolking en Dokters van de Wereld en beginnen mensen te vertellen. "Wij merken verschillende stoornissen op, zoals angst, benauwdheid, slapeloosheid, woede en regressie bij kinderen die opnieuw in bed plassen", zegt psychologe Khadijah Mokbel. Na de explosie verloor Carlos, 13 jaar oud, enkele uren het bewustzijn. Toen hij uit het ziekenhuis ontslagen werd, bracht hij enkele dagen door bij een oom alvorens hij naar huis kon gaan. Daar slaapt hij nu tussen zijn ouders en eist voortdurend hun aandacht op, soms in paniek, soms apathisch. "Om hem te helpen, moest ik met hem werken rond verlies en scheiding", zegt Daniel Charbel, de psycholoog die hem behandelt. Dankzij de therapie gaat het vandaag beter met Carlos. Hij gaat al terug een uurtje per dag naar buiten en heeft opnieuw zin om met zijn vrienden te spelen.

Door het trauma van de ontploffing komt ook opgekropt leed opnieuw naar boven. De 56-jarige Hoda kan haar tranen niet bedwingen als ze praat over het verleden, de pijnlijke geschiedenis van Libanon, de conflicten, het granaatvuur, de vele herstellingen aan haar flat. "De haven is een strategische plaats voor bombardementen. Onze buurt lijkt voortdurend op een oorlogszone", roept ze uit. Haar echtgenoot Mounir verloor vier jaar geleden zijn baan. "Wij zijn nu afhankelijk van onze twee zonen wier loon gedevalueerd is door de inflatie." In het appartement schildert Mounir graag felgekleurde clowns op doeken, waarvan sommige op 4 augustus door glasscherven werden doorzeefd. "Ik ben zoals zij. Ik maak grapjes, maar binnenin ben ik verdrietig. Ik hou van dit land en haat het tezelfdertijd. Maar hier wil ik sterven, samen met mijn vrouw", zegt hij.

De eerste twee maanden na de explosie zagen de teams van Dokters van de Wereld meer dan duizend mensen, mannen, vrouwen en kinderen. De vraag is groot, de follow-up cruciaal. Om haar interventie te consolideren is de organisatie op zoek naar een pand in de buurt. "In de flats is er te veel afleiding, er zijn veel renovatiewerkzaamheden bezig, er is familie. We hebben meer privacy nodig", zegt Khadijah Mokbel. Eind oktober kon Mahmoud Abou Hamdeh, hoofd van de programma’s voor geestelijke gezondheidszorg, eindelijk de deuren openen. "Dit is het, we hebben de sleutel van ons nieuwe centrum!"

De consultaties van Dokters van de Wereld op het vlak van geestelijke gezondheidszorg zullen nu in een aangepaste structuur kunnen worden voortgezet en zullen zo deel uitmaken van de wederopbouw van Karantina op lange termijn. Het maakt deel uit van de langzame wederopstanding van een getroffen wijk en haar bewoners.

Foto's en video : © Nicolas Danicourt, DvdW Frankrijk

Artikel : © Thomas Flamerion