Humanitaire pauzes, corridors en safe zones in de Gazastrook: woorden versus realiteit

Los daarvan maakten wereldleiders al eenzijdige statements  om humanitaire pauzes, humanitaire corridors en safe zones in te stellen in de Gazastrook. Op 15 november nam de VN-Veiligheidsraad een resolutie aan waarin de focus werd gelegd op kinderen en het humanitaire aspect. Ook in die resolutie werd onder meer opgeroepen tot het inlassen van humanitaire pauzes, al schoof de Veiligheidsraad geen concrete stappen naar voren en werd de resolutie niet door de partijen in het conflict aanvaard.

Hoewel elk initiatief met als doel mensenlevens te redden wordt toegejuicht, lijkt de gebruikte terminologie en publieke statements de realiteit op het terrein niet te weerspiegelen. Honderden middenveldorganisaties, waaronder humanitaire hulporganisaties in de bezette Palestijnse gebieden en mensenrechtenorganisaties wereldwijd, houden vol dat een onmiddellijk staakt-het-vuren de enige realistische en doeltreffende manier is om de ellende te doen ophouden en levens te redden.

De pauzes en corridors in de praktijk

Wat werd er aangekondigd?

• Op 9 november werden zogenoemde humanitaire pauzes van vier uur aangekondigd om burgers toe te laten naar de gebieden ten zuiden van Wadi Gaza te trekken. Hoewel die pauzes ‘humanitair’ worden genoemd, leek niets erop te wijzen dat ze uitsluitend bedoeld waren om burgers te beschermen tegen de gevolgen van het aanhoudende conflict.
• Bepaalde routes werden op hun beurt humanitaire corridors genoemd. Die moesten de volgens het Israëlische leger een veilige en vrije doorgang  garanderen van Noord-Gaza naar zuidelijkere gebieden.
• Op 15 november 2023 nam de VN-Veiligheidsraad een resolutie (2712) aan waarin werd opgeroepen tot dringende en uitgebreide humanitaire pauzes en corridors.

De realiteit ter plaatse:

• Van pauzes – gedefinieerd als een staking van de vijandigheden door alle partijen, inclusief het staken van bombardementen, beschietingen met mortiergranaten, geweervuur en lijf-aan-lijfgevechten – is er in de Gazastrook geen sprake.
• Twee éénrichtingsroutes werden door Israël als veilige corridors aangeduid voor burgers. Uit meldingen blijkt echter dat die aanbevolen routes onder vuur worden genomen door sluipschutters en het doelwit zijn voor bombardementen en beschietingen met mortiergranaten.
• Die zogenaamd humanitaire corridors bleken nooit bestemd om de toegang voor humanitaire hulpverleners tot Noord-Gaza te vergemakkelijken of een veilige en gecontroleerde evacuatie van burgers uit de conflictgebieden mogelijk te maken, zoals het internationaal humanitair recht voorschrijft.
• Hoewel intussen duizenden gezinnen de gebieden ten zuiden van Wadi Gaza hebben bereikt, konden of wilden vele anderen de routes niet gebruiken, onder wie mensen met beperkingen, senioren, zieken en personen met beperkte mobiliteit. In verscheidene gevallen zagen gezinnen zich genoodzaakt om terug te keren naar Gaza Stad omwille van hevige bombardementen. Er wordt vastgesteld dat minderjarigen zich zonder begeleiding verplaatsen en dat gezinnen uiteen worden gerukt.
• Publieke uitspraken door hooggeplaatste Israëlische ambtenaren, waarin ze het hebben over de deportatie van de burgerbevolking uit bezette gebieden in de Gazastrook naar Egypte, zouden in strijd zijn met het verbod op gedwongen overbrenging en deportatie zoals opgenomen in het internationaal recht.
• De gedwongen overbrenging van personen, zonder enige garantie op veiligheid of terugkeerrecht, en zonder in de behoeften van de beschermde bevolking te voorzien, neigt naar gedwongen migratie – een ernstige schending van het internationaal humanitair recht en een oorlogsmisdaad.
• De grensovergang van Rafah is momenteel de enige weg waarlangs hulpgoederen uit Egypte de Gazastrook binnen kunnen. De inspanningen daartoe worden echter sterk gehinderd door omslachtige procedures, brandstoftekorten en de sluiting van alle andere grensovergangen door Israël. Bijgevolg kunnen hulporganisaties niet in de humanitaire behoeften van de bevolking in de Gazastrook voorzien, ook niet in de gebieden ten zuiden van Wadi Gaza.
• Al sinds 7 november moeten gebieden ten noorden van Wadi Gaza het stellen zonder enige hulpgoederen van de VN of van humanitaire organisaties. Vóór 7 oktober werden drie grensovergangen – in Rafah, Erez en Kerem Shalom – nog gebruikt voor commerciële en humanitaire doeleinden. Hulporganisaties dringen aan op een heropening van die grensposten.

Safe zones, humanitaire zones en verwante termen

Wat werd er aangekondigd?

• Op 13 oktober beval het Israëlische leger de burgers om Noord-Gaza te verlaten en naar de gebieden ten zuiden van Wadi Gaza te trekken. Het zou er veiliger zijn, hoewel geen van de vereiste garanties kon worden geboden op een veilige reis en een terugkeer naar huis zodra de vijandigheden in het noorden zijn geluwd.
• De afgelopen weken hadden diverse Israëlische ambtenaren het openlijk over een humanitaire zone die voor de burgers zou worden ingesteld in de zuidelijk gelegen stad Al Mawasi, meer bepaald een gebied van ongeveer 1 km breed en 14 km lang. Daarmee wekte Israël de indruk dat burgers die zich naar dit gebied begaven veilig zouden zijn en hulp zouden krijgen.
• Op 15 november strooide het Israëlische leger flyers uit boven de steden in het zuiden van de Gazastrook, waaronder Al Qarah, Khuza’a, Bani Suhaila en Absaan, om de inwoners opnieuw aan te sporen om het gebied te verlaten.

De realiteit ter plaatse:

• De hele Gazastrook gaat sinds de oproep om het noorden te verlaten gebukt onder niet-aflatende luchtbombardementen, beschietingen met mortiergranaten en lijf-aan-lijfgevechten, terwijl de burgers geen enkele garantie op veiligheid wordt geboden, niet in het noorden, noch ten zuiden van Wadi Gaza.
• Uit VN-rapporten blijkt dat een derde van alle dodelijke slachtoffers in de Gazastrook, en minstens de helft van de 104 omgekomen hulpverleners van de UNRWA ten zuiden van Wadi Gaza om het leven kwamen, terwijl burgers worden aangespoord om zich uitgerekend naar die regio te begeven (cijfers accuraat op 19 november). Meer dan de helft van de UNRWA-voorzieningen die geraakt of beschadigd werden tijdens de huidige escalatie bevonden zich overigens ten zuiden van Wadi Gaza.
• De Gazastrook was al vóór de recente escalatie van het conflict één van de meest dichtbevolkte zones ter wereld, met 2,2 miljoen inwoners op een gebied van amper 365 km2. Een gedwongen relocatie van een groot aantal burgers naar een nog kleiner grondgebied, zonder gepaste diensten, dreigt dan ook uit te monden in een nog grotere humanitaire ramp. Het zou neerkomen op een gedwongen migratie van de burgerbevolking uit bezet gebied.
• In het licht van de heersende omstandigheden, zouden voorstellen voor een eenzijdige aanvaarding van de opgelegde safe zones in de Gazastrook de burgers verder in gevaar brengen, hun kwetsbaarheid voor aanvallen vergroten en mogelijk nog meer dodelijke slachtoffers eisen. Humanitaire organisaties geven eensluidend aan dat ze niet kunnen meewerken aan eenzijdige voorstellen om zogenoemde safe zones in te stellen.

NOTEN VAN DE REDACTIE

• Humanitaire corridors zijn overeenkomsten tussen de partijen in een gewapend conflict om tijdelijk een veilige doorgang te vrijwaren in een afgebakend geografisch gebied. Die corridors moeten burgers toelaten het conflictgebied te verlaten en moeten het voor humanitaire hulpverleners mogelijk maken om de gewonden, zieken en doden te bereiken of uit het gebied te evacueren. (Bron: ICRC)
• Een humanitaire pauze is een tijdelijke onderbreking van de vijandigheden uit puur humanitaire overwegingen. Zo’n pauze wordt overeengekomen door de partijen in het conflict en geldt doorgaans voor een specifieke periode en gebied. Het gaat echter niet om een term die in het internationaal humanitair recht is vastgelegd. (Bron: ICRC)
• De definities voor safe zones of neutralized zones zijn vastgelegd door het Internationale Rode Kruiscomité (ICRC) en worden verspreid via verschillende kanalen, waaronder de ICRC-onlinedatabank.
• Er is minstens één geval gekend waarin een dokter, in dienst van een medische ngo, in de Gazastrook samen met zijn gezin gedood werd tijdens een Israëlische aanval op hun woning. Het gezin kon het conflictgebied omwille van zieke gezinsleden op leeftijd niet verlaten.

Copyright: Mohammed Zaanoun

Met de steun van:

1. Action Against Hunger
2. Dokters van de Wereld- België
3. Handicap International - Humanity & Inclusion
4. Médecins du Monde - Frankrijk
5. Médicos del Mundo – Spanje
6. Médecins du Monde - Zwitserland
7. Nobel Women’s Initiative
8. Norwegian Refugee Council
9. Oxfam
10. Refugees International
11. Save the Children