De strijd tegen kanker. Wat primeert: het belang van de patiënt of de aandelenportefeuille?

Het aantal mensen met een nieuwe kankerdiagnoses blijft stijgen: in Europa alleen al krijgen elk jaar 3,7 miljoen mensen te horen dat ze kanker hebben. Maar naast het aantal diagnoses zit nog iets anders in stijgende lijn: het prijskaartje van kankerbehandelingen. Prijzen tussen de 50.000 en 90.000 euro per patiënt zijn intussen geen uitzondering meer. Maar met de komst van de innovatieve CAR-T-kankertherapieën dreigt het kostenplaatje helemaal uit de pan te swingen. Met 300.000 tot 350.000 euro per patiënt houdt de farma-industrie langzaam maar zeker de sociale zekerheid onder schot. Ook die van ons.

Op 11 jaar tijd verviervoudigden onze uitgaven voor innovatieve kankerbehandelingen. Met de komst van nieuwe, nog duurdere behandelingen dreigt deze situatie nog verder te ontsporen. Uiteindelijk zal ook de sociale zekerheid in België die extreem dure geneesmiddelen niet meer kunnen dragen en zullen we moeten besparen: mogelijk zal beslist worden om sommige behandelingen de facto niet te laten terugbetalen wegens te duur. Of zal bespaard worden op andere delen van ons zorgsysteem. Of zal de behandeling pas terugbetaald worden in de latere fasen, als de patiënt al lang afziet en in onzekerheid moet leven.

MISBRUIK VAN HET PATENTENSYSTEEM

Wie wil weten hoe deze extreem hoge prijzen tot stand komen, kan niet om het patentensysteem heen. Dat systeem zorgt ervoor dat farmabedrijven 20 jaar lang in een luxueuze monopoliepositie zitten, zonder rekening te moeten houden met concurrentie of generische alternatieven. 60 jaar geleden werd het idee van het geneesmiddelenpatent gelanceerd om bedrijven te stimuleren onderzoek te doen naar nieuwe geneesmiddelen. Vandaag schiet van dat doel nog weinig over.

De grote farmabedrijven investeren vandaag namelijk niet zoveel meer geld in onderzoek naar nieuwe geneesmiddelen. Fundamenteel onderzoek en ontwikkeling worden vandaag gedaan door startups die vervolgens opgekocht worden door farmareuzen met deals die soms tot in de miljarden euro’s lopen. Yescarta© bijvoorbeeld, een geneesmiddel dat hoort tot de innovatieve kankertherapieën, werd ontwikkeld door het kleinere bedrijf Kite Firma en in 2017 door farmareus Gilead overgekocht voor maar liefst 12 miljard dollar. De factuur van die 12 miljard rekenen de farmareuzen vervolgens door naar de consument, of in deze: de  Belgen met kanker die rekenen op de sociale zekerheid van ons land.

Vandaag zijn geneesmiddelenpatenten dus vooral lucratieve investeringen geworden, een bron van financiële speculatie en omzet. Ook bij kankeronderzoek gaat de strijd tegen kanker hand in hand met de strijd om maximale winstmarges. Uiteindelijk zijn het de nationale overheden die de factuur gepresenteerd krijgen: de farmareuzen verrekenen de kostprijs van de miljardendeals immers door naar ons: de burger die belastingen betaalt en bijdraagt aan onze sociale zekerheid. En zo komt het dat een behandeling tegen kanker vandaag tot 350.000 euro per patiënt kost.

Het is dus de gewone man die de uiteindelijke rekening betaalt van de speculatieve miljardendeals in de farmawereld. Nationale overheden worden momenteel gedwongen om mee te stappen in dit model. Door de monopolies en patenten zijn er immers geen alternatieven. Dat betekent dat ook onze overheid op een bepaalde manier medeplichtig is en meestapt in het misbruik van belastingen ter bescherming van privéwinst en aandelenspeculatie, op kosten van wie ziek is.

RESET KNOP: DWANGLICENTIES

Nochtans is er een alternatief. Toen het systeem van geneesmiddelenpatenten werd ontwikkeld, werd een optie voorzien om zeer dure medicijnen via dwanglicenties goedkoper te kunnen maken en zo de toegang tot geneesmiddelen te garanderen.

Met een dwanglicentie wordt het voor een land mogelijk om een geneesmiddel na te maken, ook als daar een patent op rust. Die dwanglicentie maakt het mogelijk dat patiënten de dure geneesmiddelen krijgen.

De overheid heeft de plicht om ervoor te zorgen dat ons zorgsysteem duurzaam blijft en dat de belastingcenten die in onze sociale zekerheid worden gestopt het algemene belang dienen, en niet de aandelenportefeuille in de farmawereld.

Op Wereldkankerdag vragen we dan ook dat onze overheid het lot van Belgen met kanker laat primeren op de winstmarges en de optie van de dwanglicentie activeert. Niets minder dan onze gezondheid en ons leven staan immers op het spel.