We geven niets om hun uiterlijk.
Noch om hun religie of etniciteit.
Noch om wie burger is of rebel.
Het enige dat voor ons telt is hun gezondheid.
De Antwerpse herstelopvang: een rusthaven voor zieke en verzwakte daklozen
Tekst en foto’s: Marie Monsieur
Toen de corona pandemie door ons land raasde zag de Antwerpse herstelopvang het licht. Een primeur: voor het eerst was er een plek in Vlaanderen waar dakloze mensen met medische problemen voor langere tijd konden logeren, uitzieken en zorg krijgen. Wat begon als een klein team groeide in drie jaar uit tot een goed draaiend systeem. Vandaag zijn er 24 kamers en evenveel bewoners. Wij draaiden een dag mee met het team en de bewoners in de Seefhoekse wijk.
Denken aan de toekomst: een luxe die dakloze mensen zich niet kunnen veroorloven
Projectleider Evelien Stragier bouwde jarenlang ervaring op in de daklozenzorg en leidde voordien opvangcentra voor thuislozen in Gent:
"Met thuislozen werken is niet altijd evident. Het leven op straat is ongelooflijk hard. Je veroudert snel, wordt ziek of krijgt te kampen met psychische problemen. Je hebt niet alleen geen dak boven je hoofd, maar wordt ook vaak bestolen of in elkaar geslagen. En je botst voortdurend op torenhoge drempels.
Onze bewoners komen hier dan ook in een heel andere wereld terecht: met strenge regels creëren we een leefomgeving waar regelmaat en rust centraal staat. Dat is in het begin vaak wennen voor de nieuwkomers, maar uiteindelijk doet het hen wel deugd. De eerste dagen verlopen vaak erg moeizaam. Dan komen onze bewoners bijvoorbeeld niet opdagen voor een belangrijk gesprek of soms vertrekken ze gewoon weer uit onze herstelopvang. Je kan dan boos worden of je in hun plek stellen en het bekijken vanuit hun leefwereld: bij daklozen is vaak alle verbinding met zichzelf, met de ander, met de maatschappij en zelfs met de tijd verstoord. Wie dakloos is, zit voortdurend in een survival modus en overleeft van dag tot dag. Denken aan de toekomst is een luxe die ze zich niet kunnen veroorloven. Vaak hebben ze geen netwerk en geen adres waarop ze belangrijke papieren kunnen ontvangen en zo stapelen de problemen zich op. Vaak is hun mutualiteit niet in orde en speelt er regelmatig een alcohol- en verslavingsproblematiek mee.
Frustraties zorgen er ook vaak voor dat daklozen communiceren op een manier die niet aanvaard wordt door onze maatschappij. Wij proberen dan met hen in gesprek te gaan en samen naar oplossingen te zoeken. We pakken de medische problematiek aan, zorgen dat ze een medische waarborg en huisarts hebben, we bekijken samen hun rechten en helpen met contacten leggen."
Wie dakloos is, zit voortdurend in een survival modus en overleeft van dag tot dag. Denken aan de toekomst is een luxe die ze zich niet kunnen veroorloven.
Op zoek naar een beter leven
Hichem (33) vertrok in 2018 vanuit Tunesië naar België op zoek naar een beter leven.
"Ik wist op voorhand dat zo’n tocht erg veel risico’s met zich meebracht. We kropen met tien man in een zodiac en riskeerden ons leven om tot in Europa te geraken. In Tunesië was mijn leven niets waard; ik vond er geen werk, kon amper eten kopen en had er geen toekomst. Een stuk voor de kust van Italië bleek er plots een probleem met ons bootje te zijn, het liep vol water. Gelukkig kon ik de kustwacht bellen en zijn ze ons komen redden. Vanuit Italië reisde ik door naar Luik, waar ik vrienden heb. Ik slaagde erin te werken als afwasser in verschillende restaurants. Voor heel even leek alles goed te komen. Tot ik ’s avonds naar huis liep en iemand tot twee keer toe over me heen reed met een auto. Het was een man die wraak wilde nemen en me verwarde met iemand anders. Ik werd in allerijl naar het ziekenhuis gevoerd, waar zeven dokters me gedurende uren opereerden. Mijn overlevingskans was volgens hen drie procent. Ik lag anderhalve maand in coma en bleef nadien nog een volledig jaar in het ziekenhuis om te recupereren. Mijn leven zou nooit meer hetzelfde worden: ik ben een been kwijt en het andere is verbrijzeld, ik heb een enorm litteken aan mijn schouder en wonden aan mijn hoofd. Daarbovenop heb ik ook nog eens een stoma."
"Mijn situatie zag er totaal uitzichtloos uit, tot een vriend mij in contact bracht met Dokters van de Wereld in Antwerpen. Zo belandde ik in de herstelopvang en daar ben ik 2 jaar na datum nog altijd ongelooflijk dankbaar voor. Ik slaap hier, krijg medicatie en eten en de verplegers helpen me om me te wassen en te verzorgen. Toch voel ik me soms erg alleen en zie ik geen uitweg: hoe ga ik ooit nog kunnen werken? Ik droom ervan de Belgische identiteit te krijgen. Volgens de dokters is er een kans dat ik ooit met een prothese zal kunnen wandelen als mijn andere been beter wordt. Dus heel misschien krijg ik toch nog een kans?"
C’est la vie
Jean (67) werd in maart dakloos omdat hij de huur van zijn appartement niet meer kon betalen. Een hele tijd sliep hij op een stoel in een bijgebouwtje van een kerk. Tot een noodlottige val ervoor zorgde dat hij in de Antwerpse herstelopvang terechtkwam.
“Ik woonde in een appartementje van het OCMW, maar zelfs die huishuur kon ik met mijn bescheiden pensioentje niet meer betalen. Van de ene op de andere dag stond ik op straat, ik kon alleen één schilderij meenemen. Een vreemde keuze misschien voor sommigen, maar voor mij van groot belang: ik heb mijn hele leven gewijd aan het restaureren van kunstwerken. Boos was ik niet, c’est la vie. Ik ging eerst bij vrienden aankloppen, maar die situatie was niet houdbaar. Ze woonden erg klein, en ik had er geen bed om in te slapen. Ik besliste aan te kloppen bij de kerk waar ik al meer dan veertig jaar als koster werk. In een bijgebouwtje van de kerk kon ik wonen, slapen deed ik er op een stoel. Tot ik op Goede Vrijdag plat op mijn rug ben gevallen en ik naar de Herstelopvang werd gebracht. Tegen mijn wil in. Ik heb jicht en loop al van mijn zestiende met een stok. Ik ben het dus gewoon om pijn te lijden en wilde geen verzorging. Begrijp me niet verkeerd, ik word hier goed verzorgd. Ik heb een bed, krijg eten en medicatie en werd in het ziekenhuis van top tot teen onderzocht. Maar als ik de keuze had, dan zat ik hier niet. Ik voel me opgesloten, kan niet gaan en staan waar ik wil en moet een heleboel regels volgen. Er gaat niets boven de vrijheid, en die heb ik hier niet. Gelukkig helpen ze me hier wel met mijn papierwinkel. Ik kan niet wachten tot ik terug op mijn eigen benen kan staan en weer op mezelf kan wonen.”
Pure win-win
Koen D’Halleweyn werkt als vrijwillig arts in de herstelopvang van Dokters van de Wereld. Dat werk vult hij aan met raadplegingen bij het permanente zorgcentrum van Dokters van de Wereld in Antwerpen.
"In mijn huisartsenpraktijk is het sociale luik altijd erg belangrijk geweest voor me. Het OCMW wist dat ze vluchtelingen naar mij konden doorsturen en dat ik hen zou helpen. Toen ik 2 jaar geleden op pensioen ging, wilde ik bezig blijven. Ik vond het zonde om veertig jaar expertise zomaar in de vuilbak te gooien. In de herstelopvang vangen we mensen op die geen dak boven hun hoofd hebben en daarnaast medische problemen hebben zoals zware suikerziekte, epilepsie. We vangen ook mensen op die revalideren van een operatie en niet gewoon terug op straat gezet kunnen worden. Strikt gezien blijven onze bewoners hier een aantal weken tot maanden, tot ze sterk genoeg zijn om verder door te stromen. Ik geef vooral advies over de moeilijke casussen, mensen die het naast medische problemen ook nog eens psychisch moeilijk hebben. Thuislozen verwaarlozen zichzelf vaak, ze weigeren vaak de geschikte hulp. Vanuit mijn ervaring probeer ik dan mee te geven hoe je mensen kan motiveren hun leven weer op de rails te krijgen. Het is mooi om te zien hoeveel dankbaarheid ik krijg omdat ik hier bijspring. Voor mij voelt dit vrijwilligerswerk als een pure win-win: ik voelde me allesbehalve klaar om mijn pensioen op de bejaardenbank uit te zitten, het voelt heerlijk om nog van nut te kunnen zijn. Ik besef ook dat ik in mijn leven ongelooflijk veel kansen gekregen heb en wil daarom iets terug geven aan de maatschappij. Het is duidelijk dat mijn verantwoordelijkheidsgevoel nog lang niet uitgedoofd is. Ik vind het belangrijk dat er geen mensen in de steek worden gelaten, iedereen in onze maatschappij heeft recht op hulp."
De Antwerpse herstelopvang in een notendop
- 24 bedden
- 104 opnames in 2022
- 82 jaar: de leeftijd van de oudste bewoner
Hoe?
Via onze partners (het zorgteam van het CAW, het OCMW, de sociale dienst van het ziekenhuis, de Free Clinic, …) vinden mensen hun weg tot bij ons.
Wie?
Dakloze mensen die na een ziekenhuisopname moeten herstellen, kampen met een neurologische of oncologische problematiek of een strikte medicamenteuze behandeling moeten volgen: de patiënten die in onze Herstelopvang verblijven hebben heel diverse noden maar hebben allen één iets gemeen: ze zijn te kwetsbaar voor een herstel op straat of in de reguliere daklozenopvang.
Wat?
Onze bewoners kunnen voor een kort of lang(er) verblijf terecht in onze Herstelopvang. In 2022 zagen we dat wie kort bij ons verbleef, dat vooral deed om in isolatie te herstellen van besmettelijke ziektes zoals corona of griep. Wie langer bij ons verbleef deed dit vooral omwille van complexe medische en mentale zorgnoden. Ten slotte proberen we onze patiënten tijdens hun verblijf toe te leiden naar een tijdelijke opvang of een duurzame woonoplossing.
Aller plus loin
Inschrijven voor de nieuwsbrief
Contactez-nous
Dokters van de wereld
Doe een gift: BE26 0000 0000 2929
Kruidtuinstraat 75, 1210 Brussel
+32 (0) 2 225 43 00
info@doktersvandewereld.be
BTW: BE 0460.162.753