COVID-19: Achter de schermen van de herstelopvang in Antwerpen

Dat er al lang nood was aan een plek waar daklozen met medische problemen terechtkonden en opgevolgd konden worden, was duidelijk. De coronacrisis zorgde ervoor dat de opstart van dat project versneld werd en dat er nu eindelijk een centrum is waar ze opgevangen worden. Dat is extra nodig zolang COVID-19 niet onder controle is, maar zal uiteraard ook achteraf niet meer weg te denken zijn uit ons stadsbeeld.

Op de benedenverdieping van het recent geopende centrum in de Van Schoonhovenstraat kan iedereen die op straat leeft terecht. Om zichzelf en kleren te wassen en voor medische consultaties. Geen kot hebben, maakt de lockdown extra zwaar. En hoewel het winterplan van sommige daklozencentra door de coronacrisis verlengd is, hebben de meest kwetsbare mensen van onze maatschappij nood aan andere steun. 

Voor zij die de hulp het hardst nodig hebben, is er dus nu ook de herstelopvang op de hoger gelegen verdiepingen van het gebouw. Daar zijn vierentwintig kamers waar verzwakte daklozen dag en nacht verblijven. Wie er daarvoor in aanmerking komt? Daklozen met een chronische aandoening die niet onder controle is, maar ook mensen met een zwaar acuut probleem die opvolging en medicatie nodig hebben. De herstelopvang is een dialoog en samenwerking tussen Dokters van de Wereld, Stad Antwerpen en een hele resem partners.

Elk z’n eigen verhaal

Verpleger Berten (31) vertelt: ‘Ik droomde ervan na mijn studies met een ngo naar het buitenland te kunnen gaan. Ik wilde een verschil proberen te maken, werken met mensen die minder makkelijk toegang hebben tot gezondheidszorg. Door de huidige crisis was dat plan plots geen optie meer. Ik vond deze job bij Dokters van de Wereld en zit hier helemaal op mijn plek. Ook hier kan ik werken met mensen die in een kwetsbare situatie zitten. Het sociale en medische aspect combineren vind ik ongelooflijk boeiend. Vandaag zitten er veertien mensen in ons opvangcentrum. Een mengelmoes van culturen, elk met zijn eigen verhaal: een Belg leeft er samen met een Pool, Ghanees, Marokkaan, Nederlander, Egyptenaar en ga zo maar door. De daklozen die opgevangen worden, zijn ziek en hebben extra begeleiding nodig om te voorkomen dat ze besmet raken met het virus: chronisch obstructief longlijden, diabetes die niet onder controle is, hartproblemen... Je wil niet dat die kwetsbare groep op straat blijft, en al zeker niet op dit moment. De verschillende sociale en culturele achtergronden en de verschillende pathologieën maken de job erg uitdagend. Geen enkele dag ziet er hetzelfde uit. Wij zorgen voor een veilige plek om te overnachten, voor medische consultaties en medicatie, voor eten en ook voor psychologische begeleiding. We leren hen de gevaren van het virus en hoe ze tijdens deze periode hun verantwoordelijkheid kunnen nemen: ten opzichte van elkaar en de rest van onze maatschappij. In de voormiddag blijft iedereen binnen om de contactmomenten zo miniem mogelijk te houden. Na de lunch kunnen ze naar buiten, op voorwaarde dat ze de regels volgen. We geven een mondmasker mee, leggen het belang van social distancing uit en laten hen hun handen wassen wanneer ze weer binnenkomen. Er wordt hier ook drie keer per dag eten voorzien door Dokters van de Wereld zelf en het sociale restaurant De 7 Schaken. De eetmomenten gebeuren samen (maar uiteraard op afstand) in een ruime zaal. Hoewel het even aanpassen is voor iedereen om op de juiste tijden aanwezig te zijn, heb ik de indruk dat ze er deugd van hebben. Het creëert warmte en samenhorigheid, een gevoel dat mensen op straat vaak niet kennen. De gemeenschappelijke eetmomenten zorgen tegelijkertijd ook voor meer rust op de afdeling zelf.

De opstartfase van de herstelopvang was een periode van trial-and-error: het was zoeken naar structuur. Ook de taalbarrière en het middelengebruik maakt het hier soms moeilijk werken. Ik plant zaadjes en hoop dat ze daar iets mee doen. Ik vind het belangrijk dat mensen zelf beslissingen kunnen nemen en het gevoel hebben dat ze verantwoordelijk zijn voor hun lichaam.’

Beste beslissing van mijn leven

Dokter Jolijn en dokter An wisselen elkaar af. De consultaties duren hier een stuk langer dan gewoonlijk. Want naast het medische verhaal, is er ook een moeilijke pyscho-sociale situatie waar rekening mee gehouden moet worden. En daarnaast moeten ze uiteraard extra voorzichtig te werk gaan door de huidige situatie. Die combinatie is heel uitdagend, maar tegelijkertijd ook soms frustrerend, besluiten ze beiden. ‘De meeste patiënten die je in België behandelt zijn goed omringd en vinden makkelijker hun weg in de gezondheidszorg. Dat is hier een heel ander verhaal. Dat de mensen hier uit vrije wil zijn en geholpen willen worden, maakt ons werk haalbaar.’

Sterreke, een van de inwoners van de herstelopvang, zat drieëntwintig jaar in de gevangenis. Eind december kwam hij vrij en belandde hij op straat. In nachtopvangcentrum De Biekorf (een daklozenopvangcentrum voor personen met verslavings- en/of psychiatrische problematiek) verwezen ze hem door naar de herstelopvang.

Sterreke: ‘Ik ben hier sinds de opstart van het centrum. In het begin was ik best wantrouwig. Ik dacht: gaan jullie mij nu weer in een gevangenis stoppen? Want dat was het beeld dat ik van het centrum had. Nu, een paar weken later, kan ik zeggen dat dit de beste beslissing is die ik al genomen heb in mijn leven. Ik heb zwakke longen en hartproblemen en ik besef maar al te goed dat ik dus beter geen corona krijg. Al heb ik geen schrik voor het virus. Iedereen moet dood op een dag, toch? Of het nu is of binnen een paar jaar. Dat gaat het verschil niet meer maken. Ik heb geen zin om me hier ook nog eens zorgen over te maken. In De Biekorf kan je nu maar kort terecht door de COVID-19-crisis. Om halfacht ’s morgens word je met je kop koffie op straat gezet. Rustig wakker worden en een boterham eten zoals vroeger kan niet meer. Ik heb geluk om hier te mogen zitten. Een hele dag rondsjouwen op straat met een rugzak van dertig kilo, dat is geen leven. En al zeker niet als je een slechte gezondheid hebt en er een pandemie door de straten raast.

Hoe ik in de gevangenis en op straat terechtgekomen ben? Ik ben al sinds mijn geboorte verslaafd. Mama gebruikte toen ze me borstvoeding gaf. Ze liet me na een paar weken achter in een doos onder de toog van een café. Toen de rechter me met mijn moeder op vakantie liet gaan nadat ik een paar jaar in een pleeggezin had gewoond, liep het weer mis. Ik werd ziek op reis en kreeg een shotje heroïne om te genezen. En zodra je daarmee begint, kan je niet meer terug. Je lichaam schreeuwt erom en voelt ziek aan als je wil afbouwen. De griep maal duizend ofzo. En om die drugs te kunnen betalen begon ik overvallen te plegen. Ik heb nooit iemand kwaad willen doen, ik pleegde alleen overvallen in postgebouwen en banken. Die zijn daarvoor verzekerd hé, dus nee, schuldig voelde ik me daar niet om. Dat was vroeger erg makkelijk trouwens, even makkelijk als een brood kopen. Wanneer ik eindelijk weer vrijkwam, stierf mijn vrouw aan een overdosis. En werd ik dus dubbel gestraft: mijn liefde kwijt en weer de gevangenis in. De Biekorf is geen goede plek voor me, daar mag je vrij gebruiken. Hier zijn er regels en is er veel structuur. Ik krijg nu één keer per dag een gereguleerde dosis methadon. Die zorgt ervoor dat ik me niet meer ziek voel en dat ik niet meer hoef te gebruiken.’