Klimaatverandering: vrouwen en meisjes de pineut

Tijdens crisissen worden ongelijkheden  groter, dat zagen we al tijdens de coronapandemie. Vrouwen maken bijna 70% uit van de bevolking die onder de armoedegrens leeft[1] en meisjes lopen 2,5 meer kans dan jongens om in een crisissituatie niet naar school te gaan[2]. De gevolgen van de klimaatcrisis worden nog duidelijker op het gebied van migratie: 80% van de mensen die tijdens de klimaatverandering moeten vluchten zijn vrouwen[3].

De concrete gevolgen van de klimaatcrisis voor vrouwen en meisjes raken ook  genderstereotypen en de rolverdeling tussen mannen en vrouwen op het werk. Bijna de helft van alle landarbeiders (43%) is vrouw, maar slechts 14% bezit een eigen land[4]. Zij kunnen moeilijk aanvragen voor leningen en verzekeringen doen of een opleiding in milieuvriendelijke landbouwtechnieken, die belangrijk zijn voor de klimaatbestendigheid. Aangezien vrouwen het grootste deel van de huishoudelijke taken op zich nemen, worden zij bovendien buitenproportioneel getroffen door de schaarste aan persoonlijke middelen.

Geconfronteerd met deze problemen werkt Dokters van de Wereld België aan een project in de regio’s van Tillabéri en Tahouna in Niger, dat gericht is de economische capaciteit van vrouwen te vergroten, zodat zij in hun basisbehoeften kunnen voorzien en kunnen ontplooien in hun werk, rekening houdend met de klimaatuitdagingen.   

Omdat de taken in het huishouden ongelijk zijn verdeeld, en vrouwen hierdoor mentaal worden belast, wordt in het bijzonder hun gezondheid aangetast. De opwarming van de aarde leidt niet alleen tot een toename van het aantal zieken en epidemieën, maar beïnvloed ook sterk de seksuele en reproductieve gezondheid en rechten van vrouwen. In crisistijden worden de middelen voor de zorg opnieuw verdeeld, wat ten koste gaat van de zorg die als minder essentieel wordt beschouwd. Zo kregen 180.000 vrouwen bijvoorbeeld geen toegang tot gezinsplanning toen de orkanen Eta en Iota het Centraal-Amerikaanse land Honduras teisterden in 2020[5].

De impact van een crisis op de gezondheid van vrouwen en de toegang tot zorg werd tijdens de coronapandemie duidelijk tijdens onze projecten in België. De Medibus (een kabinet op wielen en bestaande uit een team van mobiele vrijwilligers) verwelkomde veel vrouwen die problemen hadden rondom hun menstruatie. Ook hebben we een aanzienlijke toename van huiselijk geweld tijdens de lockdown vastgesteld. Het werk van onze teams heeft aangetoond hoe belangrijk het is om rekening te houden met de rechten van vrouwen en meisjes bij het aanpakken van de gezondheidscrisis, zowel op het terrein als in de pleitbezorging.

De ongelijkheid tussen mannen en vrouwen als gevolg van de klimaatverandering wordt ten slotte zichtbaar doordat er vrouwelijke vertegenwoordigers ontbreken op politiek terrein. Vrouwen worden voornamelijk beschouwd als een kwetsbare bevolkingsgroep wanneer het gaat om projecten die de effecten van klimaatverandering moeten beperken. Van de 150 staatshoofden die de Klimaatconferentie COP21 in Parijs bijwoonden, waren er slechts acht vrouwen aanwezig. Bij ontwikkelingsprojecten wordt van alle financiering, uitgetrokken voor aanpassing aan de klimaatverandering, voor technologie en grootschalige projecten, 70% geleid door mannen[6].

De klimaatverandering en de hardnekkige genderongelijkheid zijn nauw aan elkaar verbonden. Dit is geen kwestie waarover we maar één keer per jaar tijdens een openbaar evenement hoeven te discussiëren. Dit is een probleem waarvoor voortdurend gestreden moet worden samen met alle bewegingen die sociale rechtvaardigheid en gelijkheid voor iedereen willen nastreven.

[1] https://aqoci.qc.ca/wp-content/uploads/2iques_vf-3.pdf

[2] “Les filles, premières victimes du changement climatique | Perraiange d'enfants et aide au développement - ONG Plan International France (plan-international.fr) (artikel in het Frans)

[3] https://news.un.org/fr/story/2021/11/1108212

[4] Impactées par le changement climatique, les femmes ont construit les luttes écoféministes — UN Women France (artikel in het Frans)

[5] Five ways climate change hurts women and girls | Bevolkingsfonds van de Verenigde Naties (unfoa.org) (artikel in Engels)

[6] Les femmes, actrices essentielles dans la lutte contre le changement climatique, entre autonomisation et accès à la gouvernance — UN Women France (artikel in Frans)