Fresco's in de daklozencentra brengen verbinding tussen bewoners en met hulpverleners

“Het geeft een fijn gevoel”, zegt Ismahil Alaoui (22, Syrië), met penseel in de hand. Meer dan twee jaar geleden verliet hij zijn dorp nabij Aleppo en bereikte België vier maanden later via Libië en Italië. Covid-isolatie, huisvestingsproblemen, een aanslepende asielprocedure, en slechts sporadisch contact met zijn familie in Syrië maken het zwaar voor hem. Hij belandde zelfs in het ziekenhuis. In centrum Poincarré vond hij een tijdelijke, relatieve rust. “Toch heb ik nog steeds moeite met slapen. Mijn gedachten blijven bij mijn familie”, vertelt Ismahil. Soms vindt hij voor even werk en kan hij wat geld opsturen naar huis. “Dan voel ik me even beter en minder schuldig.” De muurschildering waar hij vandaag aan deelneemt, geeft hem enige verlichting. “Terwijl ik schilder, voel ik een verbinding met anderen en vervagen de verschillen.”

Het project op poten

Het maken van fresco's als onderdeel van medische hulpverlening: het klinkt op het eerste zicht niet zo evident. Of wel? “Zeker wel”, vertelt Maite Machado, coördinator van Dokters van de Wereld in de Brusselse daklozencentra. “Elk van de bewoners hier zit vast in een overlevingsstrijd. Door deel te nemen aan dit soort creatieve activiteiten kunnen ze hun gedachten verzetten, even niet bezig zijn met hun dagelijkse beslommeringen. Daarnaast is het een fijne manier om de vertrouwensband tussen de bewoners zelf en die met de hulpverleners te vergroten: de cohesie tussen de bewoners zelf wordt groter én de drempel om zorg te komen vragen wordt kleiner. We verlenen bovendien ook medische hulp in centra voor dakloze gezinnen: kinderen vinden het geweldig en de moeders kunnen even op adem komen."

Het opzet is om via creatieve samenwerking het vertrouwen en de verbondenheid te ontwikkelen die effectieve gezondheidspreventie mogelijk maakt en het mentaal welzijn van de residenten bevordert. “En als bonus krijgt het soms erbarmelijke interieur van de centra een esthetische upgrade”, lacht Federica Viello, coördinator Gezondheidspromotie voor Dokters van de Wereld.

Alleenstaande mannen in sociaal isolement

De bewoners van noodopvangcentrum Poincarré zijn alleenstaande mannen: “Het gaat over Belgen, mensen zonder papieren maar ook bijvoorbeeld vluchtelingen uit Palestina of Syrië. De moeilijke omstandigheden in België of onderweg naar hier zorgen voor psychische moeilijkheden en sociaal isolement."

De eerste uitdaging was dan ook om bij de bewoners de openheid te laten groeien om dit project aan te gaan. Door informele gesprekken in de gemeenschappelijke ruimte van centrum Poincarré werden de eerste bouwstenen gelegd. “Je leert hen kennen en zij leren jou kennen”, vertelt Federica. “Langzaam ontstaat vertrouwen. En dan kan je meer doen.”

De samenwerking met kunstcollectief Propaganza bracht nog meer energie. Na de initiële terughoudendheid groeide het enthousiasme om zich artistiek uit te drukken en deel te zijn van een zinvol en nuttig project. “De eerste dag waren er tien deelnemers, de volgende dag een stuk meer. Dat maakte het extra fijn!” zegt Viello.

Beaulieu

In centrum Beaulieu werden tot voor kort gezinnen opgevangen. Het is ondertussen gesloten, de bewoners zijn verhuisd naar een ander opvangcentrum. “De verhuizing was zeker voor de kinderen opnieuw een ontwrichting na eerdere moeilijke en onzekere ervaringen." Daarom wilden Machado en Viello ook voor hen een creatief project opzetten. Omdat de verhuis eraan kwam, werd deze fresco op grote panelen geschilderd, die meegingen naar het nieuwe centrum.

Samen met de moeders en kinderen van Beaulieu werd een ontwerp voor de muurschildering gemaakt. Het werd een kleurrijk ontwerp met vredevolle taferelen. Op de dag zelf stonden tientallen kinderen te trappelen om mee te doen en werden vriendschappen voor het leven gesmeed.

En nu?

De eerste twee fresco’s waren een pilootproject, waar Machado en Viello veel uit geleerd hebben en dat hen gesterkt heeft door het relatieve succes. Dokters van de Wereld werkte ook al eerder mee aan een fresco in een centrum beheerd door het Burgerplatform BelRefugees. “We willen het project graag uitbreiden naar andere centra en andere activiteiten. Zo is er sprake van een samenwerking met een theatermaker en een fotograaf.”

De situaties en ervaringen van de residenten zijn zo uiteenlopend dat daardoor hun behoeften zeer complex en divers zijn. Dankzij dit project weten ze dat er ruimtes zijn waar ze terecht kunnen voor zorg en informatie over hun recht op zorg. Zo kunnen ze meer zelfredzaam worden en hun welzijn verbeteren tijdens hun verblijf hier. Inclusieve en aangepaste activiteiten zorgen voor meer openheid en betrokkenheid bij de deelnemers, en dus meer succes.

“Mensen willen oprecht deelnemen”, concludeert Viello. “En dat zorgt voor een echte positieve impact.”