Ellen Verryt: “De huidige abortuswet duwt kwetsbare vrouwen én Dokters van de Wereld in een legale schemerzone”

Ellen Verryt: Het meisje in kwestie, wiens naam en leeftijd we niet zullen meegeven, was bij ons Antwerps zorgcentrum van Dokters van de Wereld beland met een vraag tot abortus.  Op het moment dat ze bij ons langskwam was ze meer dan 14 weken weken zwanger.  Net niet meer op tijd dus om binnen de huidige wetgeving een abortus te laten uitvoeren.  Maar zelfs moest het meisje minder dan 12 weken zwanger geweest zijn, zou de kans heel klein geweest zijn om haar abortus op hier in België tijd rond te krijgen.

Hoezo? 

E.V.: Toegang tot abortus in ons land heeft 2 snelheden: één voor vrouwen die in orde zijn met de mutualiteit en dus toegang hebben tot zorg, en één voor vrouwen die geen zorgverzekering, financiële middelen en/of papieren hebben.  Voor de eerste groep gaat het snel: tussen het 1^e gesprek in een abortuscentrum en de ingreep zit momenteel gemiddeld een week.  Maar wie geen zorgverzekering of papieren heeft, belandt in een Kafkaiaanse boemeltrein. Dat komt omdat bij die tweede groep van uiterst kwetsbare vrouwen een aparte toegangsprocedure op touw werd gezet, en zij voor hun abortusvraag moeten aankloppen bij het lokale OCMW. En die nemen, om het met een eufemisme te zeggen, in de meeste gevallen ruim hun tijd om een aanvraag te behandelen.

Hoe komt dit en over hoeveel tijd spreken we dan?

E.V.: Wie in ons land geen papieren of toegang heeft tot zorg, moet dus bij het OCMW aankloppen voor speciale procedure voor 'dringende medische hulp’.  Daarbij moeten allerlei stappen doorlopen worden: zo moet de vrouw bewijzen dat ze in de gemeente van het OCMW verblijft (ook als ze dakloos is) en wordt er een sociaal onderzoek opgestart om na te gaan of de vrouw in kwestie wel degelijk niét over eigen financiële middelen bezit.  Alles samen kan het 4 tot 9 weken lang en tot 8 gesprekken duren vooraleer een OCMW een finale beslissing neemt. Daarboven komt dat veel OCMW's de toegang tot zorg verschillend interpreteren: het ene OCMW zal snel tot de beslissing komen dat het over een legitieme zorgvraag gaat, het andere OCMW zal dan weer van oordeel zijn dat abortusvraag geen zorgnood is.  En dat terwijl de klok voor de vrouw of het meisje intussen genadeloos verder blijft tikken.  

Hoe helpt Dokters van de Wereld vrouwen die hierdoor tegen de abortustermijn aan schuren of ze overschrijden? 

E.V.: Als een vrouw bij ons aanklopt met een abortusvraag, start een sociaal assistent sowieso de procedure op bij het OCMW.  Maar evengoed gebeurt het soms dat de wachttijd te veel oploopt en wij of de abortuscentra het financiële risico op ons nemen, in de hoop dat er dan later een goedkeuring komt vanuit het OCMW.  Dat gaat trouwens niet over kleine bedragen: een abortus kost gemiddeld 509 euro als de zorgverzekering niet tussenkomt.  En dat terwijl een abortus voor een 'gewone' Belgische vrouw neerkomt op 4 euro remgeld.  Wie noodgedwongen naar Nederland moet trekken, zoals we recent hebben gedaan met één van onze patiëntes, ziet de kosten trouwens nog verder oplopen.  Dokters van de Wereld en veel abortuscentra in ons land beschikken over een reservefonds voor dit soort situaties, maar die potjes zijn niet oneindig en vooral, ze blijven een lapmiddel voor een manke abortuswetgeving.

Wat moet er volgens Dokters van de Wereld zoal veranderen?

E.V.: Het afschaffen van de 6 dagen wachttijd zou al een goed begin zijn. Daarnaast scharen wij ons met de volle honderd procent achter het voorstel van het expertencomité om de abortustermijn te verlengen tot 18 weken na conceptie.  Was die marge er geweest, dan hadden we met Dokters van de Wereld niet tot Nederland moeten reizen. Daarnaast vragen we uitdrukkelijk om het huidige systeem op zijn minst te vereenvoudigen, maar het liefst helemaal op de schop te nemen.

Dat klinkt straf. Kan u dit verduidelijken?

E.V.: Kijk, grof gezegd kan je zeggen dat als het gaat over toegang tot abortus en zorg, er in ons land sprake is van een kastesysteem. Wie binnen de norm valt, heeft in ons land toegang tot een betrekkelijk performant en betaalbaar zorgsysteem.  Maar wie uit de boot valt, niet over geld of over papieren beschikt, belandt via de Belgische wetgeving meteen in de onderste kaste. Vanuit die laagste schuif wordt men door de meeste OCMW's gedwongen zich in allerlei administratieve en tijdrovende bochten te wringen in de hoop een streepje zorg te krijgen. Uit cijfers blijkt dat de mensen uit die 'laagste schuif' – daklozen, Belgen in extreme armoede, mensen zonder papieren – massaal aan zorguitstel en afstel doen. Niet omdat hun gezondheid hen niet kan schelen, wel omdat ze op een bepaald moment de handdoek in de ring gooien omdat er geen eind aan de tunnel lijkt te komen. Om terug te keren naar het abortusdebat: onze medewerkers begeleiden met regelmaat patiëntes die noodgedwongen een kind op de wereld hebben gezet omdat hun toegang tot abortus in de praktijk werd verhinderd door onze Belgische administraties.  Voor een land dat zo hoog oploopt met de rechten van de vrouw, is dat ethisch meer dan een brug te ver.  

Is het dan allemaal de schuld van de OCMW’s?

E.V.: Neen.  De OCMW’s voeren hoofdzakelijk uit wat de wetgeving hen voorschrijft.  Maar we zijn het er intussen allen over eens dat zowel de wetgeving als de uitvoering ervan rommelig, ondoorzichtig, omslachtig en inherent discriminerend is.  Wat wij in de plaats daarvan vragen is eenvoudig: geef alle vrouwen in ons land toegang tot abortus, gratis contraceptie en seksuele zorg, onafhankelijk van hun administratieve of financiële situatie.  En dwing hen niet langer om tot 9 weken lang door allerlei administratieve hoepels te springen, gewoon omdat ze niet over de juiste papieren beschikken. Kortom: beschouw abortus als een basisrecht, geen voorrecht. En laat ons de wet daar zo snel mogelijk op afstemmen.