"Elke dag bel ik mij blauw om er toch maar voor te zorgen dat onze patiënten hulp krijgen"

Joke Heylen komt uit de Kempen en werkt al vier jaar als sociaal assistent in het Antwerpse onthaal- en zorgcentrum van Dokters van de Wereld.

Mijn job? Ervoor zorgen dat mensen die bij Dokters van de Wereld aankloppen op het eind van de rit opnieuw toegang krijgen tot het zorgsysteem. Maar dat is eigenlijk maar een deeltje van het verhaal. Als sociaal assistente kan je namelijk niet enkel naar de medische of mentale situatie kijken en de rest negeren. We werken daarom ook aan pijlers zoals huisvesting, onderwijs, hygiëne en voedsel: allemaal zaken die de gezondheid van onze patiënten mee beïnvloeden. Die brede, holistische aanpak van Dokters vind ik erg waardevol. We bekijken gezondheid vanuit een breed perspectief, en gaan verder dan het louter medische. Ik krijg daarin trouwens veel vrijheid: ik trek mee met mijn patiënten naar advocaten, naar het OCMW, naar partnerorganisaties, neem mee de bus naar het ziekenhuis of naar het Commissariaat-Generaal voor vluchtelingen.

Voor wie niet de juiste hokjes afvinkt in onze maatschappij en bijvoorbeeld dakloos is of geen zorgverzekering of papieren heeft, is toegang tot zorg in België soms een bunker met dichtgetimmerde deuren. Mijn werk bestaat erin om die deuren al trekkend en sleurend toch open te krijgen. Zo stond hier recent een vrouw met een scheefgetrokken mond voor de deur: onze arts dacht meteen aan een beroerte en verwees haar naar de spoed. Maar zonder zorgverzekering, adres of geld weten we dat de kans reëel is dat ze bij aankomst in de urgenties niet kan worden geholpen. Dan komen ik en mijn collega sociaal-assistenten tussen, door te bellen naar de spoed of zelf mee te gaan om uit te leggen dat het gaat om iemand zonder tussenkomst maar dat wij haar onder onze hoede hebben. Zo gaat het eigenlijk elke dag en bel ik mij blauw naar psychologen, hulporganisaties, ziekenhuizen of OCMW’s om er toch maar voor te zorgen dat onze patiënten hulp krijgen.

Elke dag zie ik hoe onze patiënten ondanks alle tegenwerking toch de moed vinden om door te gaan, en toch proberen een deeltje uit te maken van onze maatschappij. Hun motivatie is voor mij exemplarisch en zorgt ervoor dat ik blijf doorgaan- en vechten

Gelukkig zijn er ook veel artsen en specialisten in de regio Antwerpen die onze patiënten wel willen helpen. Zo hebben we een neuroloog die elke maand bij ons langskomt en dan bijvoorbeeld een MRI-scan regelt voor onze patiënten. Kunnen we al vele jaren rekenen op de steun van de Gasthuiszusters van Antwerpen (GVA Steunfonds). En zien we dat er zich veel nieuwe vrijwilligers melden als we een oproep doen in de regio Antwerpen.

Momenteel zie ik veel jonge mensen uit Gaza. Zij kampen vaak met psychologische problemen door het extreme geweld dat ze zijn ontvlucht, het verlies van familie en vrienden en het zware migratietraject dat ze achter de rug hebben. Zij snakken naar hulp, maar toch het is aartsmoeilijk om degelijke mentale opvolging voor hen te vinden. Veel psychologen kampen al met volle wachtkamers of zijn terughoudend om te helpen. Enerzijds door de culturele en taalbarrières maar ook door de logge samenwerking met Fedasil en het OCMW op het vlak van terugbetaling. Dat klinkt allemaal heel bureaucratisch, maar het komt er wel op neer dat we iemand met zelfmoordneigingen en opengesneden armen op korte termijn enkel kunnen helpen met wondverzorging. We hebben zelf een aantal vrijwillige psychologen, maar ook hun consultaties zitten vol. Ook daarom is ons werk als sociaal assistent belangrijk: ik kan dan misschien niet meteen een langdurig mentaal hulptraject voor hen opstarten, maar ik kan wel meegaan naar het commissariaat-generaal voor de vluchtelingen. Hen helpen met juridische documenten. Meezoeken naar een slaapplek. Ervoor zorgen dat ze een dokter kunnen zien en aan eten geraken. Hen laten voelen dat ze worden gezien als mens.

Een maatschappij die steeds verder verhardt

Het feit dat ons land nu al jaren zonder blikken of blozen alleenstaande mannen uit plekken als Afghanistan of Gaza de straat opstuurt, is symptomatisch voor een maatschappij die steeds verder verhardt. De nieuwe federale regering zal de zaken er wellicht niet makkelijker op maken. We vermoeden in dat het leven nog moeilijker zal worden voor mensen zonder papieren, op de vlucht of met een migratieachtergrond. Maar de verharding breidt zich ook steeds meer uit tot de ‘gewone’ Belgen: wij schatten in dat we de komende jaren meer nieuwe leefloners in onze kabinetten zullen zien, mensen die wel een mutualiteit maar niet de middelen hebben voor het remgeld, hun ziekenhuisfacturen of medicatie. We organiseren nu al intern overleg om hier een antwoord op te kunnen bieden.

Onze aanpak wordt soms meewarig bekeken door de buitenwereld: “daar zijn ze weer met hun ‘mensenrechten’.” Maar door mensen te reduceren tot een label en ballast, schuiven we stilletjes aan op naar een samenleving die het aanvaardbaar en zelfs goed vindt dat sommige mensen geen recht hebben op medische hulp. Dat proberen wij te doorprikken. Eerst en vooral door te helpen maar ook door in de buitenwereld te getuigen over wat we zien. Dat is voor mij zeer belangrijk: als medewerker van Dokters van de Wereld worden we gestimuleerd om mee aan pleidooi te doen, te praten over de mistoestanden die we elke dag zien in onze consultaties. We maken deel uit van een breder verhaal. Daar ben ik fier op.