De EU moet de fundamentele rechten van migranten prioriteit geven en de criminalisering van solidariteit beëindigen

Het eerder dit jaar aangenomen Europese Pact voor Migratie en Asiel - een verzameling van 10 wetgevende teksten - zal in 2025 worden uitgevoerd, met de inwerkingtreding gepland voor juni 2026 voor alle lidstaten. Voor het eind van december wordt verwacht dat de EU-lidstaten hun eigen actieplannen publiceren. Ondanks beloften over inclusiviteit, blijven veel lidstaten de stem van maatschappelijke organisaties, en vooral van de migranten zelf, waarvan de levens en rechten direct door dit Pact worden beïnvloed, terzijde schuiven. Verschillende Europese NGO's, waaronder Dokters van de Wereld, hebben herhaaldelijk gewaarschuwd voor de ernstige risico’s die deze wetgevingsmaatregelen met zich meebrengen voor het leven, de gezondheid en de rechten van migranten en asielzoekers, of zij nu onderweg naar Europa zijn of hier al wonen. Deze waarschuwingen zijn grotendeels genegeerd.

Tegelijkertijd wordt van maatschappelijke organisaties gevraagd een rol te spelen in de uitvoering van een Pact dat de fundamentele rechten van migranten ondermijnt. De acties van solidariteit die door de samenleving worden ondernomen - zoals levensredding op zee, hulp bij grensovergangen, het bieden van voedsel, onderdak en juridische ondersteuning, en het begeleiden van asielzoekers en vluchtelingen - worden steeds meer belemmerd door dezelfde staten die verplicht zijn mensenrechten te beschermen en bevorderen.

Dokters van de Wereld heeft herhaaldelijk alarm geslagen over de criminalisering van solidariteit met migranten, een zorgwekkende trend die door dit Pact niet wordt aangepakt en waarschijnlijk zal worden versterkt. Deze achteruitgang in rechten voedt een gevaarlijke cyclus van uitsluiting en repressie, in plaats van de bescherming en waardigheid te bevorderen van hen die op zoek zijn naar bescherming of een beter leven. 

Wij verzetten ons krachtig tegen veel kernmaatregelen van het Pact, vooral de Screeningverordening, de Asielprocedurereglement, de Asiel- en Migratiebeheersingsverordening, en de Crisisverordening. Deze wetgevende instrumenten kaderen migratie als een veiligheidskwestie, schenden mensenrechten en zullen leiden tot meer detentie, ook van minderjarigen en andere kwetsbare groepen. Dit brengt hun gezondheid in gevaar en werpt nog grotere barrières op voor toegang tot gezondheidszorg, juridische bijstand en andere essentiële diensten.

Het Pact legt een onevenredige nadruk op grensbeheer, terwijl het de onderliggende oorzaken van migratie en de dringende behoefte aan veilige en legale trajecten, effectieve integratiemaatregelen en de bescherming van het leven en de gezondheid van migranten negeert. Door afschrikking en controle voorop te stellen, loopt de EU het risico een humanitaire en mensenrechtencrisis zowel binnen als buiten zijn grenzen te verergeren.

Dokters van de Wereld roept de EU-lidstaten op om:

• Veilige en legale wegen naar Europa te garanderen, zodat migranten zonder levensgevaar kunnen reizen
• Weigeringen en willekeurige detentie te beëindigen, die in strijd zijn met het internationaal recht en de menselijke waardigheid
• Investeren in toegang tot essentiële diensten, zoals gezondheidszorg, huisvesting en juridische bijstand, voor alle migranten en asielzoekers
• Zich in te zetten voor zinvolle en systematische consultatie met de civil society, inclusief organisaties die direct met migranten werken, om ervoor te zorgen dat beleid aan fundamentele rechten voldoet

Het is tijd voor de EU en haar lidstaten om te stoppen met het criminaliseren van solidariteit en daadwerkelijk uitvoering te geven aan hun toezegging aan mensenrechten. Migranten verdienen niet alleen bescherming, maar ook de waardigheid en inclusie die komen met gelijke toegang tot gezondheidszorg, veiligheid en rechtspraak.

Foto: © Olivier Papegnies