15 Jaar Dokters van de Wereld in Antwerpen: nog steeds geen uitweg voor veel mensen zonder toegang tot zorg

Al vijftien jaar lang vult de Antwerpse werking van Dokters van de Wereld een belangrijke lacune n de Antwerpse gezondheidszorg. In 2023 verleende de organisatie 2128 consultaties bij 656 verschillende patiënten.1 op 4 patiënten beschikte over de Belgische nationaliteit, 75% beschikte niet over een wettige verblijfsstatus. “Wat de eerste categorie betreft gaat het over kwetsbare, vaak dakloze Antwerpenaren die geen aansluiting meer vinden bij het reguliere zorgsysteem. Wat de tweede categorie betreft, gaat het in eerste instantie over mensen zonder papieren en -recenter- over verzoekers tot internationale bescherming die niet bij Fedasil terechtkunnen,” vertelt Ellen Verryt, Coördinator Vlaanderen voor Dokters van de Wereld. 

De context is zorgwekkend: in Antwerpen leven tussen de 5.000 en 12.000 mensen zonder wettige verblijfsvergunning. Daarnaast telt de stad 3.454 daklozen. Die recentste dak- en thuislozentelling toonde aan dat bijna de helft van de geregistreerde daklozen geen Belgen zijn, waarvan ongeveer de helft zonder wettelijke status. 

Driekwart heeft geen enkele toegang tot zorg 

74% van alle patiënten die in 2023 voor de eerste keer aanklopten bij Dokters van de Wereld Antwerpen, had geen enkele toegang tot zorg. “Deze cijfers tonen een doorsnede van de (zieke) onderbuik van Antwerpen: mensen zonder dak boven het hoofd, zonder zorgverzekering of papieren die ondanks hun recht op zorg voor gesloten deuren blijven staan. De OCMW-procedure die hun toegang tot zorg regelt, is erg omslachtig en onduidelijk. Maar ook de saturatie van de eerstelijnszorg en het huisartsentekort heeft een impact op de toegang tot zorg in Antwerpen,” aldus nog Ellen Verryt. 

Als meest voorkomende aandoeningen noteert de organisatie hoge bloeddruk, diabetes en tandproblemen. De stijgende vraag naar zwangerschapsconsultaties spreekt boekdelen over de nood aan prenatale zorg.

Wijkgezondheidscentrum voor mensen zonder papieren of zorgverzekering

“Vandaag functioneren wij de facto als een wijkgezondheidscentrum voor mensen zonder wettig verblijf of toegang tot zorg,” zegt Anneleen De Maeyer, Projectleider van het Centrum voor Onthaal en Oriëntatie (COZO). “Tegelijk kan de organisatie onmogelijk aan de zorgvraag voldoen: voor elke patiënt die zich aanmeldt, zijn er wekelijks 3 of 4 patiënten die we moeten doorverwijzen naar een ander intake-moment of naar de spoed in geval van medische urgentie. Samen met de saturatie van de eerstelijnszorg, wijst dit op een groot aantal ongedekte zorgnoden in de stad. Door het falende opvangbeleid bij Fedasil zien we bovendien ook in Antwerpen steeds meer verzoekers om internationale bescherming die bij ons komen aankloppen: hierdoor komt er nog meer druk op onze werking.”

Initiatieven zoals het Project Praktijk aan de Stroom (PAS) van de Stad Antwerpen, dat patiënten zonder vaste huisarts met een zorgverstrekker moet verbinden, zijn een stap in de goede richting. Het administratieve kluwen blijft echter voor veel patiënten een onoverkomelijke hindernis om toegang te krijgen tot zorg. Het nieuwe stadsbestuur zou aan een vereenvoudiging van die procedures kunnen werken. Het waarborgen van de toegang tot zorg is niet alleen cruciaal voor de individuele patiënt, maar ook voor de algemene volksgezondheid.